หลังจากการประชุมระหว่างกองทัพภาคที่ 3 ตัวแทนกองกำลังกะเหรี่ยง 2 ฝ่าย (DKBA กับKNU) ยูเอ็นเอชซีอาร์ (UNHCR) และองค์กรมนุษยธรรมที่เกี่ยวข้อง มีผลสรุปออกมาเปิดเผยแก่สาธารณะผ่านสื่อมวลชนไทยว่า "จะส่งกลับโดยสมัครใจ" หลายคนอาจจะเห็นสัญญาณที่ดีและโล่งใจ

 

ทว่าหากไม่ได้มีคำมั่นว่าจะอนุญาตให้ยูเอ็นเอชซีอาร์เข้ามาตรวจสอบทะเบียนและความสมัครใจอย่างเป็นอิสระ ความสมัครใจนั้นก็จะไม่เป็นจริง เพราะในขณะนี้สิ่งน่าเป็นห่วงที่สุด ผู้ลี้ภัยจำนวนมากรับทราบผลการประชุมว่า "ไม่มีข้อสรุปวันส่งกลับ"

 

พวกเขาถูกบอกว่า "พวกคุณจะต้องกลับบ้านทั้งหมด" ไม่มีใครทราบว่าตนมี "ทางเลือก" ที่จะสมัครใจกลับ หรือไม่กลับ หลังจากการประชุมเสร็จสิ้น รายงานข่าวแจ้งว่า ทหารได้บอกแก่ผู้ลี้ภัยว่า เขาจะ "พยายามให้ทุกคนได้กลับไปให้ได้ภายในเดือนนี้" ผู้ลี้ภัยบางคนกำลังหวาดกลัวว่าทหารไทยจะทำอะไร จะกดดันอะไรต่อ และจะทำอย่างไรให้รายชื่อคนในแคมป์น้อยลงเรื่อยๆ

 

ดังนี้ขอให้ผู้เกี่ยวข้องต้องมองและผลักดันให้ "ความสมัครใจ" เป็นจริงได้ องค์การระหว่างประเทศที่มีหน้าที่ให้ความคุ้มครองอย่างยูเอ็นเอชซีอาร์จะต้องได้รับอนุญาตให้เข้ามาปฏิบัติหน้าที่ของตนอย่างโปร่งใส สื่อมวลชนไทยควรจะได้ตรวจสอบสถานการณ์อย่างอิสระ

 

 

คำพูดประโยคเดียว หากผู้ฟังไม่รู้ภูมิหลังและบริบทก็อาจเข้าใจผิด

 

"ผู้ลี้ภัยกลุ่มนี้อยากกลับ" และ "ผู้ลี้ภัยกลุ่มนี้ไม่อยากเข้าแคมป์" เป็นคำที่ถูกปล่อยออกไปเป็นทอด ๆ จนคนที่ได้รับสารทอดหลังเข้าใจไปคนละเรื่องละราวอันที่จริงผู้ลี้ภัยกลุ่มนี้และกลุ่มไหนส่วนใหญ่ก็อยากกลับบ้านทั้งสิ้น แต่ที่ไม่ได้กลับ ก็เพราะกลับไม่ได้

 

ผู้ลี้ภัยกลุ่มนี้หรือกลุ่มไหนส่วนใหญ่ก็ไม่อยากเข้าแคมป์ เพราะมันเป็นชีวิตที่ไร้เสรีภาพ แต่ที่อยากเข้า ก็เพราะกลับบ้านไม่ได้ อยู่ข้างนอกก็ผิดกฎหมาย และในกรณีหนองบัวกับอุสุทะก็คือความเข้มงวดและไร้เสรีภาพของแคมป์ ก็ยังดีกว่าสภาพที่ตนกำลังอยู่ขณะนี้นักหนา

 

ผู้ลี้ภัยหนองบัวและอุสุทะไม่เพียงแต่จะต้องการคำยืนยันว่าการสู้รบยุติและดีเคบีเอจะไม่ทำร้ายใคร เขายังต้องการคำตอบให้กับตนเองว่า จะกลับไปใช้ชีวิตอยู่ท่ามกลางกับระเบิดได้อย่างไร

 

กับระเบิดนี้มีทั้งของเก่าและใหม่ที่เพิ่งวางช่วงมิ.ย.2552 ไม่ได้มีแต่ "ของเก่า" อย่างที่มีการแอบอ้าง กับระเบิดไม่เพียงแต่จะหมายถึงชีวิตหรืออวัยวะที่สูญเสีย แต่ที่อยู่ในไร่นาป่าเขา ก็หมายถึงจะทำมาหากินไม่ได้ ไปหาของป่าก็ไม่ได้ ที่อยู่ในสนามฟุตบอล ก็หมายถึงว่าโรงเรียนจะเป็นโรงเรียนไม่ได้ ใน 2 สัปดาห์ที่ผ่านมา มีรายงานข่าวเหยื่อกับระเบิด 3 ราย หญิงผู้ลี้ภัยมีครรภ์ ชาวบ้านไทยที่ข้ามไปฝั่งโน้นและทหารดีเคบีเอ

 

ที่ผ่านมามีผู้ลี้ภัยส่วนหนึ่งทนสภาพกดดันในค่ายพักหนองบัวและอุสุทะไม่ได้ (ดู CNBA ฉบับ 53) และตัดสินใจกลับบ้านจริง ด้วยเหตุผลที่ให้ไว้ว่า "กลับไปอยู่ในความควบคุมของดีเคบีเอ ก็ยังดีกว่าอยู่ในความควบคุมของทหารไทย" หากบางส่วนเมื่อกลับไป ก็หนีกลับมาอยู่ที่อื่นในฝั่งไทยเรียบร้อย คำว่า "อยากกลับ" ในที่นี้ จึงมีเหตุคือ "ถูกกดดันเหลือเกิน" ซึ่งต่างจากการกลับโดย "สมัครใจ" เป็นอย่างยิ่ง

 

และหากกลับไม่ได้ หากต้องเลือกกับการกลับไปเจอกับระเบิดและการควบคุมของดีเคบีเอผู้ลี้ภัยก็จะเลือกเข้าแคมป์หลายคนที่เคยกลัวการเข้าแคมป์ หัวเด็ดตีนขาดก็ไม่เข้าแคมป์ ตอนนี้เปลี่ยนใจ หลังจากถูกควบคุมเข้มงวดโดยทหารไทย สำหรับพวกเขา ชีวิตในแคมป์อาจจะดีกว่า หรืออย่างไรก็คงไม่แย่ไปกว่านี้แล้ว

 

 

ผู้ลี้ภัยไม่ได้หมายถึงคนก้อนหนึ่ง ซึ่งต้องคิดและรู้สึกเหมือนกันทุกคน

 

ดังนั้นจึงไม่จำเป็นที่ทุกคนจะต้องอยากกลับบ้าน หรือไม่อยากกลับบ้าน อยากเข้าแคมป์ หรือไม่อยากเข้าแคมป์ มีเหตุผลที่จะกลัวการคืนถิ่น หรือไม่มี

 

อาจมีคำว่า "ส่วนใหญ่" คิดอย่างไร หรือ "ส่วนน้อย" คิดอย่างไรก็เป็นไปได้

 

ทว่าเรื่องที่เกี่ยวกับความเป็นความตาย คงจะให้ "ส่วนใหญ่" หรือ "ส่วนน้อย" ตัดสินใจแทนกันไม่ได้

 

ดังนั้นไม่ว่าจะมีกี่คนที่พร้อมจะกลับบ้าน หากมีหนึ่งคนที่มีมูลว่าจะเสี่ยงภัยจริง หากกลับไป ก็จะตัดสินให้คนที่มีมูลว่าจะเสี่ยงภัย กลับไปพร้อมกับคนอื่น ๆ ไม่ได้

 

การเปิดโอกาสให้ผู้เกี่ยวข้องและมีความเป็นกลาง ได้ทำข้อมูลรายบุคคลและครอบครัวอย่างละเอียด จึงสำคัญยิ่ง

 

นี่คือบทพิสูจน์อีกครั้ง ว่ากองทัพไทยและรัฐไทย จะปฏิบัติต่อผู้ลี้ภัยอย่างประเทศที่มีอารยะ ได้หรือไม่