สปสช. จัดตู้คีออสกระจายถุงยางอนามัย นำร่อง พัทยา จ.ชลบุรี ที่แรก ให้ผู้มีสิทธิ์บัตรทองเข้าถึงสิทธิประโยชน์ได้ด้วยตัวเอง ด้านภาคประชาชนมองเป็นจุดเริ่มต้นที่ดี แนะบูรณาการระบบให้สิทธิอื่นๆ ให้เข้าถึงบริการในอนาคต

28 ก.พ. 2566 ทีมสื่อ สปสช. รายงานต่อสื่อวันนี้ (28 ก.พ.) ภายหลังจากที่สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) เปิดตัวโครงการชื่อ ‘เลิฟปัง รักปลอดภัย แก้ปัญหาท้องไม่พร้อม ป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์’ แจกยาคุมกำเนิด ถุงยางอนามัย ณ ท่าเรือแหลมบาลีฮาย พัทยาใต้ จ.ชลบุรี เมื่อ 14 ก.พ. 2566 ซึ่งในงานนี้มีการเปิดตัวนวัตกรรมตู้แจกถุงยางอนามัยอัตโนมัติของ สปสช. สำหรับให้ผู้มีสิทธิบัตรทองสามารถไปกดรับได้ด้วยตัวเอง โดยเป็นการนำร่องใช้งานที่เมืองพัทยา เป็นพื้นที่แรกของประเทศไทย 

บรรยากาศ โครงการ ‘เลิฟปัง รักปลอดภัย แก้ปัญหาท้องไม่พร้อม ป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์’

ธีรศักดิ์ ประสานพิม ผู้ช่วยผู้อำนวยการสำนักระบบบริการสุขภาพพื้นที่ 2 สมาคมฟ้าสีรุ้งแห่งประเทศไทย สำนักงานชลบุรี กล่าวว่า รู้สึกดีใจและตื่นเต้นมากๆ ที่ได้เห็นรูปแบบการเข้าถึงถุงยางอนามัยได้อย่างง่าย ที่ผ่านมาสมาคมฟ้าสีรุ้งทำงานกับกลุ่มความหลากหลายทางเพศ ทั้งการเดินแจกถุงยางอนามัย การจัดค่ายทักษะชีวิตพิเศษเพื่อขยายตัวแทนในการแจกจ่ายถุงยางอนามัยลงไปในชุมชน การมี ‘Drop In Center’ ในองค์กร ชุมชนต่างๆ และในช่วงการระบาดของโควิด-19 ที่ผ่านมา ก็พัฒนาระบบบริการที่เรียกว่าคอนด้อมเดลิเวอรีให้คนที่มี ‘LINE’ ส่งข้อความเข้ามาขอรับถุงยางอนามัย 

อย่างไรก็ดี การกระจายถุงยางอนามัยก็ยังไม่ครอบคลุม ซึ่งการที่ สปสช.จัดทำตู้คีออสให้กดรับถุงยางอนามัยได้ด้วยตนเองถือเป็นหมุดหมายที่ดีว่าต่อไปประชาชนทุกคนจะสามารถเข้าถึงถุงยางได้ และหวังว่าในอนาคตจะมีตู้แบบนี้หลายๆ จุดในทุกจังหวัด รวมถึงหน่วยบริการของ สปสช. ไม่ว่าเป็นที่ร้านยา หรือในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล  

ด้านจำรอง แพงหนองยาง รองผู้อำนวยการมูลนิธิเพื่อนพนักงานบริการ (SWING) กล่าวว่า ผู้ที่ใช้ถุงยางอนามัยเยอะที่สุดก็น่าจะเป็นกลุ่มผู้ให้บริการทางเพศ (Sex Worker) และคิดว่าทาง สปสช. มาถูกทางนะเพราะว่าตู้ถุงยางอนามัยมันสามารถทำให้คนเข้าถึงง่าย แต่มีข้อเสนอแนะว่าอาจต้องปรับรูปแบบตู้คีออสให้มีขนาดเล็ก ไม่ประเจิดประเจ้อ ความเป็นส่วนตัวมากขึ้น เพราะบางคนอาจรู้สึกอายและไม่กล้าแสดงตัวไปกดถุงยางอนามัย ดังนั้นจึงควรปรับรูปแบบให้คนสามารถไปรับถุงยางได้อย่างไม่มีข้อจำกัด 

ประการต่อมา คือในแพกเกจถุงยางอนามัยที่แจกในตู้นี้อยากให้มีสารหล่อลื่นรวมอยู่ด้วย เพราะกลุ่ม LGBTQ+ ไม่ใช่มีสารหล่อลื่นโดยธรรมชาติ และต้องใช้สารหล่อลื่นที่สร้างขึ้นมา เพื่อการมีเพศสัมพันธ์ หรือแม้แต่หญิงแท้บางคน เช่น กลุ่ม Sex Worker ที่มีอายุมาก บางคนช่องคลอดแห้ง แต่ยังต้องทำงานขายบริการอยู่ และจำเป็นต้องใช้สารหล่อลื่นช่วย เป็นต้น 

“ประการสุดท้ายคืออยากให้ทุกคนเข้าถึงได้ไม่ใช่แค่สิทธิบัตรทอง ทำอย่างไรให้บูรณาการระบบสุขภาพของประเทศให้เป็นระบบเดียวและทุกคนเข้าถึงได้ เรื่องนี้อาจจะยากหน่อยแต่ก็ขอฝากให้พิจารณา” จำรอง กล่าว 

ด้านพรพิพัฒน์ โพธาสินธุ์ รองผู้อำนวยการมูลนิธิซิสเตอร์ พัทยา กล่าวว่า ฝากพิจารณาถึงเรื่องขนาด (ไซส์) ของถุงยางอนามัยที่แจกให้เหมาะสมกับบริบทของแต่ละพื้นที่ ควรมีขนาดกว้างที่หลากหลายชนิดให้คนสามารถเลือกในการเข้าถึงได้ อย่างที่พัทยา ส่วนมากจะขอรับไซส์ 56 มิลลิเมตร (มล.) กันเยอะมากจนไม่พอแจก แต่หากเป็นไซส์ 49 มล. จะใช้ไม่ได้ เพราะคับเกินไป เป็นต้น 

ขณะที่ ทฤษฎี สว่างยิ่ง ผู้อำนวยการเครือข่ายสุขภาพและโอกาส Hon house พัทยา กล่าวว่า ถุงยางอนามัยเป็นนวัตกรรมเดียวที่สามารถป้องกันได้ 2 อย่าง ทั้งการตั้งครรภ์ และโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ ส่วนตัวรู้สึกภาคภูมิใจที่ตู้นี้มาวางที่พัทยาก่อน ซึ่งการมีบริการดังกล่าวทำให้สิทธิประโยชน์อยู่ในมือของประชาชนได้โดยตรง สามารถเดินเข้าไปกดแล้วก็ได้ของเลย เป็นทางเลือกที่หลากหลายนอกเหนือจากการไปรับที่หน่วยบริการ และคาดหวังว่าเป็นจุดเริ่มต้นในการทำให้ประชาชนทั่วไปเข้าถึงชุดสิทธิประโยชน์อื่นๆ เช่น ในอนาคตอาจจะไปกดยาคุมกำเนิดได้เอง เป็นต้น  

ทั้งนี้ ปัจจุบัน ตู้คีออสแจกถุงยางอนามัย นำร่องติดตั้งที่พัทยา ขณะนี้มีให้บริการแล้วที่บริเวณท่าเรือแหลมบาลีฮาย และ โรงพยาบาลเมืองพัทยา และในวันที่ 1 มีนาคม 2566 นี้ จะเพิ่มการติดตั้งอีก 1 จุด คือ ตลาดเทพประสิทธิ์ และอยู่ระหว่างเพิ่มจุดติดตั้งในพื้นที่อื่นๆ ต่อไป  

นอกจากนั้น ยังสามารถขอรับถุงยางอนามัยผ่านแอปพลิเคชัน ‘เป๋าตัง’ ได้ด้วย โดยไปที่เมนูกระเป๋าสุขภาพ เลือกสิทธิสุขภาพดีป้องกันโรค เลือกถุงยางอนามัย เลือกหน่วยบริการหรือร้านยาที่ต้องการไปรับ และเดินทางไปรับได้ทันที