ย้อนอ่านข้อกังวลคนพุทธชายแดนใต้

ข้อเสนอด้านสันติภาพ ความปลอดภัย และความจริงใจของคู่พูดคุยสันติสุข

ก่อนหน้านี้ เมื่อวันที่ 25 มีนาคม 2566 เครือข่ายชาวพุทธเพื่อสันติภาพชายแดนใต้ (B4P) และ กลุ่มจัดตั้งสมาคมเพื่อสันติภาพและการพัฒนา (PDA) ได้ออกข้อเสนอแนะเชิงนโยบาย เรื่อง การลดความเหลื่อมล้ำของโอกาสทางด้านอาชีพและการศึกษาในพื้นที่จังหวัดชายแดนใต้ ในบริบทของการอยู่ร่วมกันท่ามกลางความหลากหลาย เพื่อการหนุนเสริมการแก้ไขปัญหา สร้างบรรยากาศในเอื้อต่อการพูดคุย ลดความขัดแย้งทางความรู้สึก โดยนำข้อกังวล ข้อเสนอแนะจากประชาชนและองค์กรภาคประชาสังคมมาจัดทำเป็นข้อเสนอแนะเชิงนโยบายของกลุ่มชาวไทยพุทธในพื้นที่ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้

โดยเป็นข้อเสนอแนะที่มาจากการลงพื้นที่ในจังหวัดยะลา นราธิวาสและปัตตานี รับฟังความคิดเห็นจากกลุ่มชาวไทยเชื้อสายจีน กลุ่มคนไทยพุทธที่อยู่ในพื้นที่เสี่ยง กลุ่มสตรีพุทธที่ได้รับผลกระทบ กลุ่มสตรีพุทธที่ฝึกอาวุธและผู้นำท้องถิ่น กลุ่มเยาวชน และองค์กรภาคประชาสังคม ต่อประเด็นกระบวนการสันติภาพและการดูแลความปลอดภัยในกลุ่มคนไทยที่นับถือศาสนาพุทธ

ทั้งนี้ B4P และ PDA ระบุว่า กลุ่มที่เข้าไปรับฟังนั้น ในอดีตเป็นชุมชนที่เข้มแข็ง มีความรักความสามัคคีกันหมู่พี่น้องคนไทยที่นับถือศาสนาพุทธ หรือการอยู่ร่วมกันกับคนไทยที่นับถือศาสนาอิสลาม (หรือมลายูมุสลิม) ทำให้ไม่อยากย้ายถิ่นฐานไปอยู่ที่อื่น แต่ก็ยังคงมีความหวาดกลัวในการดำรงชีวิต โดยนำข้อกังวลและข้อเสนอแนะเสนอต่อภาครัฐ (กอ.รมน, ศอ.บต.) เพื่อแก้ไขปัญหา รวมทั้งเสนอต่อคณะพูดคุยสันติสุขจังหวัดชายแดนภาคใต้ของทั้งสองฝ่าย(ฝ่ายรัฐและฝ่ายขบวนการ BRN ) และเสนอต่อพรรคการเมือง

โดยกลุ่มคนไทยพุทธกลุ่มต่างๆ มีข้อกังวลและมีข้อเสนอแนะต่อฝ่ายต่างๆ โดยเฉพาะพรรคการเมือง (เสนอก่อนการเลือกตั้งครั้งล่าสุด) โดยสรุป ดังนี้

ข้อกังวลของคนไทยพุทธต่อสถานการณ์ปัจจุบัน

ได้แก่

• มีตลาดของอิสลามเพิ่มขึ้นมาก ทำให้ผลิตภัณฑ์และผลผลิตทางการเกษตรของชุมชนไทยพุทธไม่สามารถขายได้

• รัฐบาลไม่จริงใจต่อกระบวนการพูดคุยสันติสุข และการพูดคุยนั้นพูดคุยถูกตัวหรือถูกกลุ่มแล้วจริงหรือไม่ นอกจากนี้กองกำลังทั้งสองฝ่ายยังไม่ให้เกียรติคณะพูดคุยด้วย ทำให้ขณะดำเนินการพูดคุยอยู่นั้น ก็ยังมีเหตุการณ์เกิดขึ้นในพื้นที่ และ กระบวนการพูดคุยมีผลประโยชน์มากเกินไปทำให้การพูดคุยไม่คืบหน้า

• กังวลเรื่องการบรรจุภาษามลายูเข้าในหลักสูตรการเรียน และการกำหนดภาษามลายูเป็นภาษาราชการอันดับสอง และคนไทยพุทธมีโอกาสสอบเข้าทำงานได้น้อย เนื่องจากมีข้อจำกัดเรื่องของภาษามลายู

ส่วนข้อกังวล หากมีการถอนกำลังทหารออกจากพื้นที่ ได้แก่ กังวลเรื่องความไม่ปลอดภัยในชีวิต และทรัพย์สินในเวลากรีดยางพารา และกังวลเรื่องการดำรงชีวิตและการมีขวัญกำลังใจในการใช้ชีวิตประจำวัน

ข้อเสนอต่อพรรคการเมือง และหน่วยงานภาครัฐ สรุปได้ดังนี้

• กระตุ้นราคาเรื่องยางพารา ข้าว และผลผลิตทางการเกษตร ส่งเสริมการตลาดเพื่อรองรับสินค้าและผลผลิตทางการเกษตร รวมถึงผลิตภัณฑ์กลุ่มอาชีพในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้

• ให้ความรู้ และอัพเดทสถานการณ์การพูดคุยให้กับชาวบ้านได้รับทราบ และในขณะมีการพูดคุย ทั้งสองฝ่ายควรหยุดการปฏิบัติการทางทหาร และเห็นด้วยหาก BRN จะเข้ามาพูดคุยในพื้นที่อย่างถูกต้องตามกฎหมาย

• สนับสนุนงบประมาณ เพื่อจัดการเรียนการสอนภาษามลายูภายในวัด โดยผู้สอนเป็นคนไทยพุทธ และเป็นการรักษาภาษาถิ่นใต้ของตัวเองด้วย เช่น ภาษาเจ๊ะเห เป็นต้น

• ภาครัฐควรลดความเหลื่อมล้ำของประชาชนในพื้นที่ในทุกมิติ ไม่ควรบรรจุภาษามลายูในหลักสูตรการเรียนการสอน การสอบเข้าทำงานต้องไม่มีความเหลื่อมล้ำและมีการสอบภาษามลายู

• สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรที่เป็นมุสลิม ควรลงพื้นที่หมู่บ้านคนไทยพุทธด้วย

• รัฐบาลควรนำเยาวชนที่นับถือศาสนาพุทธไปแสวงบุญ ณ ประเทศอินเดียว รัฐบาลหาทุนและโควตาการเรียนให้กับเยาวชนไทยพุทธที่ประเทศอินเดีย

ข้อกังวลของกลุ่มผู้ได้รับผลกระทบสตรีชาวไทยพุทธ

• ผู้ได้รับผลกระทบบางรายได้รับผลกระทบตั้งแต่ปี 2555 แต่ไม่ได้รับการช่วยเหลือในเรื่องของเงินจ้างงานเร่งด่วน 4,500 บาท

• ผู้ได้รับผลกระทบบางคนไม่มีญาติพี่น้อง ปัจจุบันอายุมากไม่มีงานทำ เมื่อถูกตัดเงิน ทำให้อยู่อย่างยากลำบากมากขึ้น

• ผู้ได้รับผลกระทบบางรายยังมีอาการทางจิตใจ

• หากต้องถอนกำลังทหารออกจากพื้นที่ กังวลเรื่องความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สิน และความปลอดภัยในระหว่างการเดินทาง

ข้อเสนอต่อพรรคการเมืองและหน่วยงานของรัฐ ดังนี้

• ให้มีการทบทวนกรณียกเลิกเงินช่วยเหลือ 4,500 บาท เป็นกรณีไป และตรวจสอบผู้ได้รับผลกระทบที่ยังไม่ได้รับความช่วยเหลือเงินจ้างงานเร่งด่วน

• ตรวจสอบผู้ได้รับผลกระทบ กรณีไม่สามารถช่วยเหลือตัวเอง และไม่มีงานทำ ให้มีการฝึกอาชีพให้กับทายาทผู้ได้รับผลกระทบ

• ให้มีการเยียวยาอย่างต่อเนื่อง และให้มีการเยียวยาทางด้านจิตใจของผู้ได้รับผลกระทบ

• อยากให้มีทหารอยู่ดูแลในพื้นที่ และหากจะถอนกำลังทหาร พื้นที่ต้องปลอดภัยแล้วจริง ๆ

ข้อกังวลของกลุ่มสตรีพุทธ (ชรบ., ผู้นำท้องถิ่น)

• ทำไมมีการพูดคุยสันติสุขแล้วยังมีเหตุการณ์อยู่ และไม่มีความรู้เรื่องกระบวนการพูดคุยสันติสุข

ข้อเสนอต่อพรรคการเมืองและหน่วยงานของรัฐ คือ ให้ความรู้กับชาวบ้านในเรื่องของการพูดคุยสันติสุข สร้างความเท่าเทียม และลดความเหลื่อมล้ำของคนในพื้นที่

หากมีการถอนกำลังทหารออกจากพื้นที่ มีข้อกังวล คือ มีความไม่ปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์ มีความไม่ปลอดภัยในระหว่างออกไปกรีดยาง หรือไม่ปลอดภัยเมื่อเวลากรีดยาง และมีความไม่ปลอดภัยเมื่อเวลาเดินทางออกจากหมู่บ้าน

ข้อเสนอแนะต่อพรรคการเมืองและหน่วยงานของรัฐ คือ ควรมีทหารอยู่ในพื้นที่ จนกว่าจะปลอดภัยแล้วจริง ๆ

หากมีการถอนกำลังทหารจริงๆ รัฐต้องสนับสนุนกองกำลังภาคประชาชน เพื่อดูแลพื้นที่หมู่บ้านของตัวเอง ให้มีกองกำลังประจำถิ่น (อาสาสมัครรักษาดินแดน หรือ อส.) ที่เป็นคนในหมู่บ้านตัวเอง

ข้อเสนอของสมาคมฟ้าใส ส่งเสริมสุขภาวะเด็กและเยาวชนชายแดนใต้/ กลุ่มเยาวชนต้นกล้าพันธุ์ใหม่ / เครือข่ายเยาวชนจิตอาสาปะนาเระ

ข้อเสนอต่อพรรคการเมืองและหน่วยงานของรัฐ

• สร้างพื้นที่กลาง เพื่อการมีส่วนร่วมระหว่างเยาวชนกับภาครัฐ รับฟังเสียงจากเยาวชนเพื่อนำไปวางนโยบายแก้ปัญหาที่สามารถใช้ได้จริง เพื่อยุติความรุนแรงในสังคมตั้งแต่เรื่องพื้นฐาน

• ควบคุม ดูแล ความปลอดภัยของคนในพื้นที่โดยเฉพาะพื้นที่สาธารณะ เช่น ตลาด ชุมชน สถานที่จัดกิจกรรมต่าง ๆ คงด่านหลักไว้ และลดจำนวนด่านลอย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเวลากลางคืน ให้มีการถอนกำลังทหารออกจากพื้นที่ ยกเลิกกฎหมายพิเศษในพื้นที่ ปกป้องพลเรือนจากการใช้ความรุนแรง

• มีเวทีพูดคุยของชาวไทยพุทธ มุสลิม โดยเยาวชนมีส่วนร่วมในการแลกเปลี่ยนความคิดเห็นต่อการลดความรุนแรงในพื้นที่ สร้างความร่วมมือ สร้างความสัมพันธ์และสร้างการมีส่วนร่วมให้กับคนในพื้นที่ทุกภาคส่วน สร้างความเข้าใจในการอยู่ร่วมกันท่ามกลางความหลากหลายทางเชื้อชาติและความคิดที่แตกต่าง

• ภาครัฐ และBRN ควรมีการพูดคุยกันให้มากขึ้น เพื่อลดการใช้อาวุธ ทั้งสองฝ่ายควรทำตามข้อตกลงที่ได้พูดคุยบนเวทีเจรจา มีเวทีให้ทั้งภาครัฐ และ BRN ได้ปรึกษาหาแนวทางสร้างความปลอดภัยให้กับทุกฝ่าย คนในพื้นที่มีส่วนร่วมในการพูดคุย เจรจา นำไปสู่การเกิดสันติภาพในพื้นที่จังหวัดชายแดนใต้ และมีการถ่ายทอดสดในเวทีพูดคุยเจรจา เพื่อให้พื้นที่ได้รับทราบ

• รับรองความปลอดภัยเมื่อมีการเปิดเวทีแสดงความคิดเห็นของคนในพื้นที่ สร้างพื้นที่ปลอดภัยให้กับเด็ก เยาวชนในการแสดงออกทางการเมืองอย่างสร้างสรรค์ เยาวชนมีส่วนร่วมในการพัฒนาพื้นที่ และร่วมกันแสดงความคิดเห็นในการออกแบบสังคม และไม่อยากให้เจ้าหน้าที่พกพาอาวุธเวลาลงไปในชุมชนหรือทำกิจกรรมกับเด็ก

• ภาครัฐควรมีการประชาสัมพันธ์ให้กับประชาชนอย่างถูกต้อง ไม่บิดเบือน

• ควรมีผู้นำที่มีแนวคิดใหม่ๆ ในการพัฒนาพื้นที่อย่างเหมาะสม

• ทุกภาคส่วนร่วมกันแก้ไขปัญหายาเสพติดในพื้นที่อย่างจริงจัง

ข้อกังวลของกลุ่มจัดตั้งสมาคมเพื่อสันติภาพและการพัฒนา (Peace and Development Association) PDA

ข้อกังวลต่อกระบวนการสันติภาพ ได้แก่ ประเด็นด้านสิทธิมนุษยชนไม่ถูกหยิบยกมาพูดคุยในเวทีพูดคุยสันติสุข มีการถูกคุกคามของนักปกป้องสิทธิ

• กรอบการเจรจาของทั้งสองฝ่ายไม่ชัดเจน ทำให้ชาวบ้านหรือคนในพื้นที่ไม่รู้ถึงประเด็นสารัตถะของการพูดคุย

• มีการใช้กำลังทางทหารของทั้งสองฝ่าย ในระหว่างการพูดคุยทำให้เห็นถึงคณะพูดคุยของทั้งสองฝ่ายไม่สามารถคุมกองกำลังทหารในพื้นที่ได้

ข้อเสนอแนะ ต่อเจ้าหน้าที่รัฐและตัวแทนคู่เจรจาทุกฝ่าย

• หยิบยกประเด็นด้านสิทธิมนุษยชนมาเป็นหนึ่งในประเด็นการเจรจา ไม่คุกคามนักกิจกรรม และนักปกป้องสิทธิ

• สร้างความเท่าเทียมในการมีส่วนร่วมในการเจรจาโดยทุกฝ่าย รวมถึงนักกิจกรรมการเมือง และภาคประชาสังคม

• สร้างพื้นที่ปลอดภัยในการพูดคุย

• ภาคประชาสังคมควรเพิ่มการสื่อสารแก่ประชาชนโดยไม่มีการชี้นำ

• ผลักดันให้กระบวนการสันติภาพเป็นวาระแห่งชาติ ตั้งคณะกรรมาธิการ เพื่อศึกษา และติดตามกระบวนการพูดคุยสันติสุข

• ภาคประชาสังคมนอก สล.3 มีส่วนร่วม “แผนปฏิบัติการร่วมเพื่อสร้างสันติสุขแบบองค์รวม” หรือ Joint Comprehensive Plan towards Peace (JCPP) เพื่อเป็นแนวทางขับเคลื่อนการพูดคุย

ข้อเสนอต่อพรรคการเมือง ได้แก่

• เข้ามามีส่วนร่วมในการพูดคุยด้วยผ่านการตั้งคณะกรรมาธิการเพื่อศึกษาปัญหาความขัดแย้ง • ผู้เจรจาต้องมีการรับรองความปลอดภัยจากกลไกรัฐสภา

• พิจารณาออก พ.ร.บ.การสร้างสันติภาพ

• ทบทวนกฎหมายและหลักเกณฑ์ที่เกี่ยวข้องกับหลักการใช้กำลังและอาวุธปืน และแก้ไขให้สอดคล้องกับหลักสิทธิมนุษยชนระหว่างประเทศ

• เปิดทางให้ประชาชนมีส่วนร่วมในการกำหนดแผนนโยบายด้านเศรษฐกิจและสังคม และสามารถเข้าถึงทรัพยากรอย่างเท่าเทียมและเป็นธรรม

• จัดสรรสวัสดิการแก่ประชาชนในจังหวัดชายแดนใต้ในการเดินทางมาทำงานนอกพื้นที่ รวมถึงการทำงานที่ประเทศมาเลเซีย เพื่อคุ้มครองสิทธิแรงงานและลดการทำงานอย่างผิดกฎหมาย

• รับรองสิทธิชุมชนท้องถิ่นดั้งเดิม รวมถึงในกรณีของชุมนุมที่ได้รับผลกระทบจากโครงการพัฒนา

ข้อเสนอต่อกองกำลังติดอาวุธทั้งสองฝ่าย (เจ้าหน้าที่รัฐ และกลุ่มติดอาวุธที่ไม่ใช่รัฐ) คือ ยุติการปฏิบัติการใด ๆ ที่อาจส่งผลต่อพลเรือน

ผู้หญิง เด็ก ชาวไทยพุทธ และกลุ่มเปราะบางอื่น ๆ

มีข้อกังวลและข้อเสนอแนะ ดังนี้  

• ชาวไทยพุทธในพื้นที่มีส่วนร่วมในกระบวนการสันติภาพอย่างจำกัด สถานการณ์ความรุนแรงยังทำให้เกิดหญิงหม้าย แม่เลี้ยงเดี่ยว เด็กกำพร้า และผู้สูงอายุจำนวนมาก ส่งผลต่อโครงสร้างสังคมโดยรวม

• กลุ่มชุมชนชาวพุทธรู้สึกไม่ปลอดภัย ตกเป็นเหยื่อจากการถูกเอาคืน นักการเมืองไม่เคยลงพื้นที่ในชุมชนชาวพุทธ และไม่ค่อยได้รับการสนับสนุนการทำงานจากแหล่งทุน

ข้อเสนอแนะ ต่อ เจ้าหน้าที่รัฐ

• สนับสนุนการมีส่วนร่วมของกลุ่มเปราะบางทุกกลุ่ม (พุทธ มุสลิม) ในกระบวนการต่าง ๆ รวมถึงกระบวนการสันติภาพ

• สนับสนุนความเท่าเทียมลดความเหลื่อมล้ำในพื้นที่ ให้การคุ้มครองและช่วยเหลือกลุ่มเปราะบางต่าง ๆ อย่างเป็นระบบ

• สนับสนุนกระบวนการเยียวยาที่ต่อเนื่อง เท่าเทียม และครอบคลุมทุกมิติ โดยรวมถึงผลกระทบทางด้านสังคมและจิตใจ (social-psychosocial support)