จำนวนแรงงานต่างชาติในประเทศญี่ปุ่นมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นแตะ 1 ล้านคนเป็นครั้งแรกในปี 2559 นี้ ในขณะที่รัฐบาลกำลังพยายามแก้ปัญหาการขาดแคลนแรงงาน ด้านแรงงานไทยควรรู้ญี่ปุ่นเตรียมปรับปรุงระบบการรับแรงงานฝึกงานด้านเทคนิค ตั้งองค์กรใหม่ดูแล ขอให้นายจ้างจ่ายค่าจ้าง-เพิ่มสวัสดิการผู้ฝึกงานเท่าแรงงานญี่ปุ่น 

จำนวนแรงงานต่างชาติในประเทศญี่ปุ่นมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นแตะ 1 ล้านคนเป็นครั้งแรกในปี 2559 โดยญี่ปุ่นเปิดรับแรงงานผู้เชี่ยวชาญชาวต่างชาติในสาขา เช่น ​วิศวกร ​นัก​วิจัย ​ผู้​ปรุงอาหาร ฯลฯ ​นอกจากนี้แรงงานต่างชาติส่วนใหญ่เข้ามาทำงานในรูปแบบของแรงงานฝึกงานด้านเทคนิค (ที่มาภาพ: Flickr/dlisbona/CC BY 2.0)

9 เม.ย. 2559 จำนวนแรงงานต่างชาติในประเทศญี่ปุ่นมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นแตะ 1 ล้านคนเป็นครั้งแรกในปี 2559 นี้ ในขณะที่รัฐบาลกำลังพยายามแก้ปัญหาการขาดแคลนแรงงานอันเนื่องมาจากจำนวนประชากรที่ลดลง

เมื่อต้นเดือน เม.ย. 2559 เว็บไซต์ japantimes.co.jp อ้างรายงานของสำนักข่าวเกียวโดว่าจำนวนแรงงานต่างชาติในญี่ปุ่นเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ โดยเมื่อปี 2558 (ณ สิ้นเดือน ต.ค.) มีแรงงานต่างชาติที่เข้ามาทำงานในญี่ปุ่นถึง 910,000 คน เพิ่มขึ้นจากปี 2554 ที่มี 686,000 คน ปี 2555 มี 682,000 คน ปี 2556 มี 718,000 คน และปี 2557 ที่มี 788,000 คน

จากสถิติ ณ สิ้นเดือน ต.ค. 2558 พบว่าจำนวนแรงงานต่างชาติในญี่ปุ่นนั้นมีแรงงานจีนมากที่สุดประมาณร้อยละ 35.5 ของแรงงานต่างชาติทั้งหมดในญี่ปุ่น รองลงมาคือ เวียดนาม, ฟิลิปปินส์ และบราซิลตามลำดับ ทั้งนี้ยังพบว่าแรงงานเนปาลในญี่ปุ่นก็มีอัตราที่เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วเช่นกัน โดยส่วนใหญ่แล้วแรงงานต่างชาติจะทำงานโรงงานขนาดเล็กและขนาดกลาง แต่ปัจจุบันพบว่าบริษัทขนาดใหญ่ในภาคบริการก็เริ่มใช้แรงงานชาวต่างชาติเพิ่มมากขึ้นแล้วเช่นกัน โดยร้อยละ 30 ของแรงงานต่างชาติทั้งหมด ตามมาด้วยจังหวัดไอจิ เมืองอุตสาหกรรมอันเป็นที่ตั้งของบริษัท โตโยต้า และจังหวัดคานางาวะ ตามลำดับ

ทั้งนี้แม้รัฐบาลที่นำโดยนายกรัฐมนตรีชินโสะ อาเบะ ของญี่ปุ่นจะไม่อนุญาตให้ผู้อพยพเข้ามาอาศัยอยู่ในญี่ปุ่นเป็นการถาวร แต่อย่างไรก็ตามภาคธุรกิจก็ได้เรียกร้องให้มีการส่งเสริมให้เพิ่มจำนวนแรงงานต่างชาติมากขึ้น รวมทั้งรัฐบาลยังมีแผนการที่จะจัดตั้งคณะกรรมการที่ปรึกษาในการเสนอนโยบายเพื่อรับมือกับการลดลงของประชากรรวมทั้งการขาดแคลนแรงงาน ซึ่งมีการคาดการณ์ว่าในเดือน พ.ค.หรือ มิ.ย.นี้ รัฐบาลจะร่างนโยบายเพื่อส่งเสริมการจ้างแรงงานต่างชาติที่มีทักษะสูง รวมถึงพิจารณาโครงการฝึกอบรมแรงงานจากประเทศเศรษฐกิจใหม่เพิ่มเติม

ปรับปรุงระบบการรับแรงงานฝึกงานด้านเทคนิค

ทั้งนี้ญี่ปุ่น​เปิดรับแรงงานต่างชาติ​เฉพาะ​แรงงาน​มี​ฝีมือ ​เช่น ​วิศวกร ​นัก​วิจัย ​ผู้​ปรุงอาหาร ฯลฯ ​เป็นต้น ​และ​จะ​กำหนด​คุณสมบัติ​ของ​คน​ที่​จะ​เข้ามา​ทำงาน​ไว้​อย่าง​ละเอียดเช่น ​ผู้​ปรุงอาหาร ​ต้อง​มี​ประสบการณ์​การ​ทำงาน​อย่าง​น้อย ​1​0​ ​ปี​ขึ้น​ไป เป็นต้น ซึ่งส่วนใหญ่แล้วแรงงานชาวต่างชาติที่เข้ามาทำงานในญี่ปุ่นมักจะเข้ามาทำงานในรูปแบบของแรงงานฝึกงานด้านเทคนิค (Technical trainees)

เมื่อเดือน ม.ค. 2559 ที่ผ่านมาสำนักงานแรงงานในประเทศญี่ปุ่น สถานเอกอัครราชทูต ณ กรุงโตเกียว ระบุว่ากระทรวงสาธารณสุข แรงงานและสวัสดิการ ร่วมกับกระทรวงยุติธรรม ได้พิจารณาปรับปรุงระบบการรับผู้ฝึกงาน โดยจะจัดตั้งหน่วยงานขึ้นมาใหม่คือ 'องค์กรผู้ฝึกงานด้านเทคนิคชาวต่างชาติ' (Techical Intern Training Organization - TITO) โดยองค์กรดังกล่าวนี้มีหน้าที่ควบคุมระบบการฝึกงานและมีอำนาจในการเข้าตรวจสอบสถานประกอบการโดยไม่แจ้งล่วงหน้า

โดยระบบการรับผู้ฝึกงานในปัจจุบันกำหนดให้นายจ้างยื่นแผนการฝึกงานต่อสำนักงานตรวจคนเข้าเมืองเพื่อขออนุญาตพำนัก (Certificate of Eligibility) ให้แก่ผู้ฝึกงาน ส่วนในระบบที่จะมีการแก้ไขใหม่นี้กำหนดให้นายจ้างมีหน้าที่ต้องแจ้งให้องค์กร TITO รับทราบเพื่อตรวจสอบรายละเอียดสภาพการทำงาน หากฝ่าฝืนมีโทษปรับหรือถูกระงับการรับผู้ฝึกงานเป็นเวลา 5 ปี ส่วนองค์กรรับ อาทิเช่น สภาหอการค้าและองค์กรที่ไม่แสวงหาผลกำไรจะต้องขออนุญาตในการรับผู้ฝึกงาน กรณีที่พบว่ามีการปฏิบัติอย่างไม่ถูกต้องตามกฎหมายจะมีคำสั้งให้องค์กรรับดำเนินการแก้ไขหรือยกเลิกการอนุญาตรับผู้ฝึกงาน

นอกจากนี้กระทรวงสาธารณสุข แรงงานและสวัสดิการ ยังขอให้นายจ้างจ่ายค่าจ้างแก่ผู้ฝึกงานตามความสามารถเทียบเท่ากับการจ้างงานแรงงานชาวญี่ปุ่น ซึ่งปัจจุบันผู้ฝึกงานทำงานเหมือนแรงงานชาวญี่ปุ่นแต่ได้รับค่าจ้างในอัตราขั้นต่ำเป็นส่วนใหญ่ และยังขอให้นายจ้างปรับปรุงสวัสดิการให้ดีขึ้นอีกด้วย ทั้งนี้ร่างกฎหมายเกี่ยวกับการปรับปรุงระบบการรับผู้ฝึกงานกำลังอยู่ในระหว่างการพิจารณาของรัฐสภาญี่ปุ่นในสมัยสภาปัจจุบัน และจะเตรียมการจัดตั้งองค์กร TITO นี้ทันทีที่ร่างกฎหมายผ่านความเห็นชอบจากรัฐสภา