ในช่วงที่ความขัดแย้งระหว่างอิสราเอลกับกองกำลังฮามาสกำลังปะทุหนัก มีบทวิเคราะห์ที่เปิดเผยว่า ทำไมการข่าวกรองของอิสราเอลถึงพลาดท่าไม่รู้แผนการโจมตีของฮามาส

12 ต.ค. 2566 การโจมตีอิสราเอลครั้งใหญ่โดยองค์กรที่มีอิหร่านหนุนหลังอย่างกองกำลังฮามาส ตั้งแต่สุดสัปดาห์ที่ผ่านมาจนถึงเมื่อวันที่ 11 ต.ค. ที่ผ่านมา ส่งผลให้มีผู้เสียชีวิตแล้วมากกว่า 1,600 ราย ทำให้นายกรัฐมนตรี เบนจามิน เนทันยาฮู ประกาศสงครามกับฮามาสในจำนวนผู้เสียชีวิตมีคนไทยอยู่ด้วยอย่างน้อย 20 ราย

เจมี เดตต์เมอร์ บรรณาธิการแผนกบทความแสดงความคิดเห็นของสื่อ โปลิติโค ภาคยุโรป ได้วิเคราะห์เรื่องนี้เอาไว้ว่ามาจากความล้มเหลวโดยสิ้นเชิงของการข่าวรัฐบาลอิสราเอลที่ย่ำแย่ในระดับเดียวกับสงครามยมคิปปูร์ (Yom Kippur War) ที่เกิดขึ้นในช่วงเวลาต้นเดือนตุลาคมเช่นเดียวกัน โดยเกิดขึ้นเมื่อปี 2513 หรือ 50 ปีที่แล้ว เหตุการณ์ในครั้งนั้นอียิปต์กับซีเรียได้ร่วมกันทำการโจมตีอิสราเอล โดยที่อิสราเอลไม่ทันตั้งตัวทั้งที่มีหน่วยข่าวกรอง

เดตต์เมอร์บอกว่า ไม่น่าแปลกใจเลยที่เหล่าผู้บัญชาการฮามาสเลือกที่จะโจมตีอิสราเอลในช่วงเดียวกับที่ครบรอบ 50 ปี สงครามยมคิปปูร์ เพื่อส่งผลให้ดูเหมือนเป็นเรื่องดราม่าจริงจัง ฮามาสได้ทำการโจมตีแบบฝ่าวงล้อมออกมาจากฉนวนกาซ่าซึ่งเป็นพื้นที่ชายฝั่ง 362 ตร.กม. ที่อิสราเอลทำการเฝ้าสอดส่องด้วยระบบการสอดแนมหลายชั้น

แต่ถึงแม้ว่าอิสราเอลจะมีการเฝ้าสอดส่องทางดิจิทัลและทางดาวเทียมอย่างจริงจัง รวมถึงการใช้เทคโนโลยีคาดการณ์และเทคโนโลยีจดจำใบหน้า แต่ฮามาสก็ยังคงลอบโจมตีอิสราเอลโดยที่หน่วยงานความมั่นคงอิสราเอลจับไม่ได้ แบบเดียวกับที่อียิปต์และซีเรียทำไว้เมื่อ 50 ปีที่แล้ว

เดตต์มอร์ระบุว่า ดูเหมือนหน่วยงานข่าวกรองตะวันตกจะยังแย่เท่ากับในยุคสงครามยมคิปปูร์ ส่วนหนึ่งน่าจะเพราะว่าพวกเขาหันไปเน้นเรื่องยูเครนกับรัสเซียมากเกินไป

แต่สงครามยมคิปปูร์ก็สร้างมรดกการกล่าวหากันไปมาให้กับหน่วยงานต่างๆ ของรัฐบาลอิสราเอลในเรื่องการข่าวกรอง หน่วยงานความมั่นคงและรัฐบาลอิสราเอลต่างก็พร้อมที่จะโยนให้เป็นความผิดของอีกฝ่าย กลุ่มผู้นำอิสราเอลละเลยสัญญาเตือนที่เห็นได้ขัดเกี่ยวกับการโจมตีของฮามาส เช่นเดียวกับที่เคยเชื่ออย่างผิดๆ ว่า ผู้นำอียิปต์ในสมัย 50 ปีที่แล้วคือ มูฮัมหมัด อันวาร์ เอล-ซาดัต จะไม่โจมตีเพราะคิดไปว่าเขาไม่มีความสามารถในการควบคุมน่านฟ้า

ในวันก่อนหน้าที่จะเกิดเหตุโจมตีสมัยสงครามยมคิปปูร์ อธิบดีกรมข่าวกรองการทหารอิสราเอลในยุคนั้นคือ อีไล เซรา ได้เขียนข้อความส่งให้นายกรัฐมนตรีในสมัยนั้นคือ โกลดา มีร์ ระบุว่า "ผมคิดว่าพวกเขาคงจะไม่โจมตีในเร็วๆ นี้ พวกเราไม่มีหลักฐานอะไรเลย ในทางเทคนิคแล้วพวกเขาสามารถทำการโจมตีได้ ผมตั้งสมมติฐานว่าถ้าหากพวกเขาใกล้จะโจมตีแล้ว พวกเราจะเห็นสิ่งที่บ่งชี้ถึงเหตุการณ์ได้มากกว่านี้"

ย้อนกลับมาดูเหตุการณ์โจมตีจากฮามาสล่าสุด เดตต์มอร์บอกว่าเราอาจจะเข้าใจเรื่องนี้ได้ดีขึ้นภายในอีกไม่กี่ปีข้างหน้า ว่าอะไรเป็นสาเหตุที่แท้จริงที่ทำให้กองกำลังฮามาส ซึ่งเป็นกองกำลังที่เกี่ยวข้องกับอิหร่าน ทำการแหกด่านปักปันเขตแดนกาซ่าในทางตอนใต้ของอิสราเอล จนสามารถรุกล้ำฐานที่มั่นทางทหารของอิสราเอลได้ โดยที่มีการลักพาตัวและสังหารพลเรือนไปพร้อมๆ กับการรุกคืบของพวกเขา

ภาพของการที่ "โดมเหล็ก" (Iron Dome) ที่เป็นระบบป้องกันขีปนาวุธของอิสราเอลถูกถล่มโดยขีปนาวุธหลายพันลูกจากฮามาส รวมถึงภาพของการที่กลุ่มกองกำลังฮามาสเคลื่อนพลไปตามท้องถนนของชุมชน "คิบบุตซ์" ของอิสราเอลแล้วทำการยิงถล่มรถยนต์ที่ผ่านไปมา ภาพความวินาศที่ชวนให้รู้สึกเจ็บปวดฝังใจเหล่านี้จะกลายมาเป็นสิ่งที่ส่งผลต่อการเมืองอิสราเอลเป็นเวลาอีกหลายสิบปีข้างหน้า

โจนาธาน ชานเซอร์ นักเขียนและรองประธานฝ่ายวิจัยของมูลนิธิเพื่อการปกป้องประชาธิปไตย (FDD) กล่าวว่าเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นนี้จะส่งผลสะเทือนต่ออิสราเอลไปถึงระดับราก ระบบการป้องกันประเทศที่อิสราเอลนำมาใช้เป็นส่วนใหญ่และต้องพึ่งพามันตลอด 20 ปีที่ผ่านมานั้นถูกบุกทะลวงได้สำเร็จแล้ว จึงไม่น่าแปลกใจถ้าเรื่องนี้จะทำให้เกิดการตั้งคำถามอย่างมีนัยสำคัญเกี่ยวกับระบบข่าวกรองการทหารของอิสราเอลและหน่วยงานข่าวกรองและปฏิบัติการพิเศษของอิสราเอลที่เรียกว่า "มอสซาด"

สิ่งที่เกิดขึ้นตอนนี้คือ กลุ่มพรรคฝ่ายค้านในอิสราเอลยังคงเรียกร้องให้มีความสามัคคีกันในชาติในช่วงที่กำลังเผชิญกับการโจมตีจากฮามาส กลุ่มแนวร่วมฝ่ายค้านออกแถลงการณ์ร่วมกันระบุว่า "ในช่วงเวลาเช่นนี้ ไม่มีคำว่าพรรคฝ่ายค้านหรือพรรคร่วมรัฐบาลในอิสราเอล" นอกจากนี้ยังมีการเรียกร้องให้มีการโต้ตอบการโจมตีโดยใช้โวหารว่าพวกเขา "สมัครสมานสามัคคีกันเมื่อเผชิญกับการก่อการร้าย" และต้องทำการโจมตีด้วย "กำปั้นที่เข้มแข็งและมุ่งมั่น"

ไอแซค เฮอร์ซอก ประธานาธิบดีอิสราเอลระบุทางโซเชียลมีเดียว่า ในช่วงเวลาเช่นนี้เขาขออวยพรให้กับกองกำลังอิสราเอล (IDF) มีความเข้มแข็ง ทั้งกับระดับผู้บังคับบัญชา ทหาร และหน่วยงานความมั่นคงและหน่วยงานกู้ชีพ "ถ้าเราร่วมมือกันเราจะสามารถเอาชนะพวกที่ต้องการทำลายเราได้"

แต่ในตอนที่อิสราเอลกำลังโต้ตอบกลับนี้เองก็มีคำถามที่กองทับถมมากขึ้นเรื่อยๆ โฆษกกองทัพอิสราเอล พลเรือตรี แดเนียล ฮาการี บอกกับผู้สื่อข่าวว่ามีการยิงขีปนาวุธมากกว่า 2,200 ลูก เข้าสู่อิสราเอลในช่วงไม่กี่ชั่วโมงแรกของการโจมตี กองกำลังฮามาสแทรกซึมเข้าประเทศมาทางบก, น้ำ และอากาศ มีการปะทะกันระหว่างกลุ่มกองกำลังติดอาวุธกับทหารอิสราเอลเกิดขึ้นในพื้นที่มากกว่า 6 แห่ง

เหตุการณ์เหล่านี้ทำให้เกิดคำถามว่า ทำไมการเตรียมการโจมตีเหล่านี้ถึงไม่มีใครสามารถตรวจจับได้เลย ฮามาสอาจจะใช้โครงข่ายอุโมงค์ใต้ดินที่เชื่อมต่อกันระหว่างกาซ่ากับอียิปต์ได้ แต่พวกเขาลักลอบขนอาวุธยุทโธปกรณ์เพื่อเตรียมการโจมตีครั้งใหญ่มากขนาดนี้ได้อย่างไรโดยที่อิสราเอลไม่สามารถล่วงรู้ได้ แล้วอะไรที่ทำให้หน่วยข่าวกรองอิสราเอลพลาดที่จะตรวจพบว่าฮามาสกำลังผลิตและประกอบขีปนาวุธกอสซัมหลายพันลูก

แพทริก ฟ็อกซ์ นักวิเคราะห์ด้านการทหารกล่าวว่า "ครั้งล่าสุดที่อิสราเอลถูกลอบโจมตีโดยที่มองไม่เห็นล่วงหน้าคือตอน 'สงคราม 73' (สงครามยมคิปปูร์) ... ขอบเขตการแทรกซึมเพื่อโจมตีในครั้งนี้บ่งชี้ว่ามีการวางแผนเตรียมการกันมาเป็นระยะเวลายาวนานหลายเดือนหรือหลายปี"

เจคอบ ดัลลัล เจ้าหน้าที่ทหารกองหนุนของอิสราเอลและอดีตโฆษกของ IDF กล่าวว่า ในบางแง่มุมก็ดูเหมือนว่าอิสราเอลกำลังมองไปในทิศทางที่ผิด การโจมตีแบบนี้มักจะถูกมองว่าน่าจะมาจากเลบานอนที่มีกองกำลังฮิชบอลเลาะห์มากกว่า ซึ่งฮัชบอลเลาะห์เป็นอีกกองกำลังหนึ่งที่ได้รับการสนับสนุนจากอิหร่าน

ดัลลัลกล่าวว่า ทางการอิหร่านประเมินความเป็นไปได้ที่จะมีการโจมตีจากฮิชบอลเลาะห์ทางฝั่งทางเหนือของประเทศ แทนที่จะเป็นการโจมตีโดยฮามาสจากกาซ่า ไม่มีใครคาดคิดว่าฮามาสจะมีสมรรถภาพมากขนาดนี้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อมีการข่าวโดยหน่วยงานความมั่นคงชาบัคและข่าวกรองกองทัพอิสราเอล

อย่างไรก็ตาม มีคนกังวลว่าอาจจะมีการโจมตีจากฮิชบอลเลาห์เกิดขึ้นตามมา และอิสราเอลก็จะต้องเผชิญกับสงครามในวงกว้างมากขึ้น

ในทางประวัติศาสตร์แล้ว สงครามส่วนใหญ่ที่อิสราเอลจำต้องเข้าไปสู้รบด้วยนั้นมักจะเป็นการรับศึกหลายด้านพร้อมๆ กัน แต่ชานเซอร์และนักวิเคราะห์อื่นๆ ก็มองว่า ถ้าหากฮิชบอลเลาะห์จะบุกอิสราเอลโดยข้ามพรมแดนทางตอนใต้ของเลบานอนในช่วงเดียวกับที่ฮามาสรุกคืบจากกาซาก็จะนับเป็นความพยายามในทางยุทธศาสตร์ที่ทะเยอทะยานมากเป็นพิเศษสำหรับกลุ่มที่เป็นตัวแทนอำนาจอิหร่าน ซึ่งเป็นไปได้ว่าอิหร่านจะเป็นผู้บงการอยู่เบื้องหลังเสียเอง

โจนาธาน แพนิคอฟ เจ้าหน้าที่สำนักข่าวกรองแห่งชาติสหรัฐฯ และผู้อำนวยการโครงการริเริ่มด้านความมั่นคงตะวันออกกลางสโควครอฟ ระบุว่า ถ้าหากเหตุการณ์แบบดังกล่าวเกิดขึ้น ก็มีโอกาสเป็นไปได้ที่จะเกิดความสูญเสียต่อชีวิตและทรัพย์สินในระดับสูงมากเป็นประวัติการณ์ในรอบหลายสิบปี

ฝ่ายฮามาสเองก็มีการเรียกร้องให้กลุ่มติดอาวุธอิสลามกลุ่มอื่นๆ ร่วมกันโจมตีอิสราเอลด้วย ผู้บัญชาการกองกำลังฮามาส โมฮัมหมัด อัล-เดอิฟ เรียกร้องให้ "กลุ่มติดอาวุธอิสลามในเลบานอน, อิรัก และซีเรีย" ประสานกำลังกัน "เริ่มเคลื่อนขบวนไปยังปาเลสไตน์ในตอนนี้"

จนถึงตอนนี้ฮิชบอลเลาะห์ยังคงไม่ทำตามสิ่งที่ฮามาสเรียกร้อง โดยที่กลุ่มผู้นำของฮิชบอลเลาะห์บอกว่าพวกเขายังคงเฝ้าติดตามสถานการณ์อยู่ แต่ทว่าฮิชบอลเลาะห์ก็ทำการยิงปืนใหญ่และขีปนาวุธนำวิถีใส่ฐานที่มั่นอิสราเอลในพื้นที่พิพาทตามแนวชายแดนที่ราบสูงโกลันของซีเรีย และกองทัพอิสราเอลก็มีการโต้ตอบกลับ

เจ้าหน้าที่ระดับสูงของฮิชบอลเลาะห์ ฮาเชม ซาฟิดดีน ที่เป็นญาติของเลขาธิการใหญ่ฮิชบอลเลาะห์ ฮัสซัน นาสรัลเลาะห์ กล่าวว่า การยิงปืนใหญ่ใส่เป็นการเตือน "พวกเราบอกอิสราเอลและสหรัฐฯ ให้หยุด 'ความโง่เขลา' เช่นนี้เสีย ไม่เช่นนั้นทั้งภูมิภาคจะเกิดสงคราม"

อย่างไรก็ตามในขณะที่อิสราเอลกำลังสู้รบกับฮามาสพวกเขาก็จับตามองฮิชบอลเลาะห์ไปด้วย คำถามเรื่องที่ว่าเหตุการณ์เลวร้ายนี้เกิดขึ้นได้อย่างไรและทำไมหน่วยข่าวกรองอิสราเอลถึงพลาดก็จะเริ่มมีการพูดถึงมากขึ้น แล้วผลที่ตามมาก็จะเป็นแบบเดียวกับปี 2516 คือจะมีการคิดบัญชีครั้งใหญ่กับหน่วยข่าวกรองและนักการเมืองอิสราเอลหลังจากที่ศึกสงบลง

เดตต์เมอร์ บอกว่าสงครามยมคิปปูร์ทำให้ศรัทธาที่ชาวอิสราอลมีต่อกลุ่มผู้นำของตัวเองเกิดความสั่นคลอน จุดชนวนให้เกิดขบวนการประท้วง มีการกล่าวหารัฐบาลว่าบริหารผิดพลาด จนทำให้ผู้นำในตอนนั้นต้องเลิกเล่นการเมืองเมื่อพรรคร่วมรัฐบาลสูญเสียที่นั่งและไม่สามารถจัดตั้งรัฐบาลเสียงข้างมากได้ ไม่รู้ว่านายกรัฐมนตรีคนปัจจุบันคือ เบนจามิน เนทันยาฮู จะประสบชะตากรรมเดียวกันหรือไม่

เรียบเรียงจาก

How did Israel miss what Hamas was planning?, Politico, 08-10-2023

https://www.politico.eu/article/israel-gaza-palestine-hamas-was-planning/

Israel-Hamas war live updates: Death toll tops 1,600, including 14 U.S. citizens, as Biden confirms American hostages, Yahoo! News, 11-10-2023

https://news.yahoo.com/israel-hamas-live-updates-conflict-gaza-strip-145231223.htm