การที่มีคนเอารูปพระโคขณะยืนถ่ายอุจจาระในพิธีแรกนา มาลงในโลกโซเชียล อย่างดูเป็นเรื่องขำขัน อาตมามองว่า เป็นการดีอย่างหนึ่งเหมือนกัน คืออย่างน้อยก็ทำให้เราเข้าใจถึงสัจจะได้ว่า พระโค ก็คือสัตว์เดรัจฉานธรรมดานี่เอง ที่นึกจะขี้เยี่ยวตรงไหนก็ได้ ไม่แปลกจากวัวควายอื่นๆ พูดแบบนี้ เดี๋ยวจะพาเข้าใจไปว่า อาตมาดูหมิ่นพิธีแรกนา ไม่ใช่เลย ในความเห็นของอาตมา พิธีนี้ ยังคงดูเป็นมนต์เสน่ห์ ที่มีความงาม ของบ้านเมืองที่คนส่วนใหญ่ทำการเกษตร อย่างบ้านเรา แม้ว่าในยุคหนึ่งจะเคยถูกสั่งให้ยกเลิกไปแล้วก็ตาม

 

ในประเทศเพื่อนบ้านของเรา อย่างประเทศกัมพูชา ก็ยังมีการประกอบพิธีแรกนาอยู่เหมือนกัน แม้ว่าคนชั้นนำในระดับสูงอย่างนายกรัฐมนตรีของเขาจะไม่ให้ความสำคัญและไม่ยอมเข้าร่วมกับพิธีดังกล่าว เพราะมองเป็นเรื่องไร้สาระก็ตาม

 

พูดถึงการแรกนานี้ นอกจากในส่วนของรูปแบบการจัดพิธีแล้ว เราควรจะเข้าให้ถึงเนื้อหาสาระด้วย มิใช่สักแต่ว่าชื่นชมไปตามกัน เท่านั้น เราควรจะรู้จักการศึกษาที่มาที่ไป ตลอดจนถึงการตั้งคำถาม มากกว่าการรับเอาเฉพาะข้อมูลที่สื่อกระแสหลักนำเสนอเท่านั้น เราเคยสงสัยไหมว่า เหตุใด พระมหากษัตริย์ จึงไม่ทรงแรกนา ด้วยพระองค์เอง ? ในสมัยก่อนพระมหากษัตริย์ ทรงแรกนาด้วยพระองค์เองหรือไม่ เพียงเท่านี้ ก็เป็นประเด็นที่น่าสนใจแล้ว

 

มากไปกว่านั้น เราอาจจะไม่เห็นด้วยกับบุคคลที่เกี่ยวข้องกับการทำพิธีแรกนา ซึ่งอ้างถึงการให้ความสำคัญกับเกษตรกรทั้งประเทศก็ยังได้ เช่นเราอาจจะเสนอว่า พิธีแรกนานั้นควรจะมีการปรับเปลี่ยนเสียบ้างให้เหมาะสม ควรเอาคนที่เป็นเกษตรกรจริงจริงมาทำพิธีแรกนา โดยการเสนอรายชื่อเกษตรกรเป็นตัวแทนของแต่ละจังหวัดปีละ ๑ คน สับเปลี่ยนกันไป ไม่ใช่เอาข้าราชการที่ไม่เคยจับคันไถด้วยซ้ำมาเป็นพญา ถึงเทพีเอง ก็ไม่จำเป็นที่ต้องหาสาวพรหมจรรย์ ที่เน้นแต่หน้าตาสวยงามอย่างเดียว

 

ดังหลักฐานทางประวัติศาสตร์สมัยก่อนที่ระบุไว้เพียงว่า หญิงที่จะมาเป็นเทพีหาบนั้นจะเป็นใครก็ได้ ขอแค่พอมีเงินซื้อชุดใส่เท่านั้น จนบางปีได้นางในที่อยู่ในวัยชรามาทำหน้าที่เป็นเทพี เราอาจเสนอว่าในปัจจุบัน ควรจะเลือกเอาจากหญิงสาวที่เป็นลูกชาวนาโดยตรง หรือสตรีที่ทำการเกษตร สับเปลี่ยนกันไปแต่หละจังหวัด ปีละ ๒ คน ถ้าทำแบบนี้ได้ คนจะให้ความสนใจ เพราะอย่างน้อยชาวบ้านเขาเห็นว่า คนในจังหวัดของเขา ได้เป็นตัวแทนหรือมีส่วนร่วมในพิธีกรรมนี้

 

ส่วนเรื่องของพิธีเที่ยงทายนั้นแทบไม่ต้องพูดถึงกันเลย เพราะคิดว่า น้อยคนนักที่ถือเอาเป็นสาระอย่างจริงจัง อันการจะฝากชะตากรรมของชาวไร่ชาวนาไว้กับพระโคเพียงสองตัวนั้นดูจะไม่สมเหตุสมผลเท่าไหร่ ทั้งการจะทำนายทายทักชะตากรรมของเกษตรกรเอาจากการกินของพระโคหรือก็ดูน่าขำขัน เพราะส่วนมากก็เห็นแต่ พระโคกินหญ้าทั้งนั้น ถ้าพระโคกินเหล้านี่สิแปลก เพราะถือว่าผิดวิสัยของวัวควายทั่วไป

 

แต่สิ่งหนึ่งของพิธีแรกนาที่ดูจะเรียกความสนใจจากชาวบ้านได้มากหน่อย นั่นก็คือเรื่องของเมล็ดข้าวที่ใช้หว่าน หรือพืชพันธุ์ ธัญญาหาร อย่างต้นกล้วย ต้นอ้อย ที่ถูกนำมาจัดวาง ในมณฑลพิธี ที่เมื่อเสร็จพิธีหลวงแล้วเมื่อไหร่ ก็จะเห็นคนต้องได้วิ่งเข้าไปเยื้อแย่งกันทุกปี โดยถือกันเอาเองว่า เป็นสิริมงคล และคนที่ไปแย้งกับเขาบางคนก็ไม่ได้เป็นชาวนาชาวไร่เลยด้วยซ้ำ หนักเข้าถึงกับมีคนหัวใส เอาเมล็ดข้าวที่เก็บได้จากมณฑลพิธีมาขายต่อเป็นมูลค่าราคา นี่เป็นเรื่องที่น่าเวทนาอยู่ไม่น้อย อาตมามองว่า จะดีกว่านี้มาก หากหลังจากการประกอบพิธีแล้วจะมีการแจกข้าวสารเพื่อผู้ยากไร้หรือชาวชุมชนแออัดที่อาศัยอยู่ในเมืองหลวงอย่างเป็นเรื่องเป็นราว จะทำในนามของรัฐ องค์กร หรือมูลนิธิ ไหนก็ได้ อย่างน้อยก็จะเป็นการถวายเป็นพระราชกุศล ในฐานะที่การแรกนานี้ เป็นพระราชพิธี

 

เอาเรื่องนี้มาวิพากษ์ ในมุมมองที่แตกต่าง เพราะเห็นว่า ไหนไหนก็มีการจัดพิธีนี้กันอยู่ทุกปี ใครจะทราบว่าในแต่ละปีของการเตรียมงานพิธีแรกนา รัฐต้องนำเงินภาษีมาใช้จ่ายอย่างสิ้นเปลืองไปเท่าไหร่และชาวไร่ชาวนาได้ประโยชน์อะไรจากพิธีนี้บ้าง นอกจากการรอฟังการเสี่ยงทายอย่างเดียว สิ่งที่ควรตั้งคำถามมากไปกว่านั้น คือในความเป็นจริงเกษตรกร ได้รับการเหลี่ยวแลจากรัฐมากน้อยแค่ไหน วิถีชีวิตและความเป็นอยู่ดีขึ้นอย่างไร มากกว่าการที่ต้องฝากชีวิตไปกับฟ้าฝนตามฤดูกาลเท่านั้น ที่อาตมาพูดถึงเรื่องนี้ก็เพราะเห็นว่าตัวเองเคยเป็นลูกหลานชาวนามาก่อน และเติบโตมาจากท้องทุ่ง จึงอยากที่จะเสนอความเห็นอะไรบ้างก็เท่านั้น