อุทยานแห่งชาติหมู่เกาะระ-เกาะพระทอง เป็นอุทยานแห่งชาติทางทะเลอยู่ในระหว่างการดำเนินการเพื่อประกาศจัดตั้งเป็นอุทยานแห่งชาติตามกฎหมาย มีพื้นที่ครอบคลุมอยู่ในท้องที่อำเภอคุระบุรี และอำเภอตะกั่วป่า จังหวัดพังงา ประกอบไปด้วยเกาะต่างๆ ที่อยู่ติดทะเลอันดามัน ได้แก่ เกาะระ เกาะคอเขา เกาะพระทอง เกาะปลิง-เกาะพ่อตา เกาะลูกตุ้ม เกาะทุ่งนางดำ และมีเกาะขนาดเล็กต่างๆ ที่อยู่ในพื้นที่ป่าชายเลนจำนวน 37 เกาะ มีเนื้อที่ทั้งหมดประมาณ 401,250 ไร่ หรือ 642 ตารางกิโลเมตร

ความเป็นมา
ในปี พ.ศ. 2531 มีข่าวว่านายทุนกำลังติดต่อขอเข้าทำประโยชน์ในพื้นที่บริเวณเกาะระ-พระทอง จังหวัดพังงา นายดิษฐพงศ์ โชคคณาพิทักษ์ หัวหน้าอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะสุรินทร์ในขณะนั้น จึงได้มีหนังสืออุทยานแห่งชาติหมู่เกาะสุรินทร์ ด่วนมาก ที่ กช 0713 (มส) /116 ลงวันที่ 9 สิงหาคม 2531 เสนอให้กองอุทยานแห่งชาติแจ้งกรมป่าไม้ระงับไม่ให้มีการเช่าพื้นที่บริเวณเกาะระ และมีความเห็นให้สงวนไว้เพื่ออุทยานแห่งชาติหมู่เกาะสุรินทร์ จะได้ดำเนินการสำรวจผนวกให้เป็นอุทยานแห่งชาติ ต่อมาอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะสุรินทร์ได้มีหนังสือเสนอกรมป่าไม้ เห็นควรสำรวจพื้นที่บริเวณเกาะระ-เกาะพระทอง พื้นที่ป่าชายเลนใกล้เคียง และพื้นที่อื่นๆ ที่เห็นว่ามีศักยภาพเหมาะสมที่จะประกาศเป็นอุทยานแห่งชาติ

กรมป่าไม้โดย ดร.ปลอดประสพ สุรัสวดี อธิบดีกรมป่าไม้ อนุมัติลงวันที่ 28 มีนาคม 2543 ท้ายหนังสือสำนักอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ ที่ กษ 0712.5/981 ลงวันที่ 15 มีนาคม 2543 ให้ นายธนพงศ์ อภัยโส นักวิชาการป่าไม้ 6 ซึ่งปฏิบัติงานประจำอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะสุรินทร์ดำเนินการสำรวจเบื้องต้นบริเวณเกาะพื้นที่เกาะระ เกาะพระทอง พื้นที่ป่าชายเลนใกล้เคียง ท้องที่อำเภอคุระบุรี อำเภอ.ตะกั่วป่า จังหวัดพังงา

ผลการสำรวจเบื้องต้นปรากฏว่า พื้นที่บริเวณที่ดำเนินการสำรวจครอบคลุมพื้นที่ 401,250 ไร่ เป็นพื้นน้ำ 185,180 ไร่ ที่เหลือเป็นพื้นที่บก 206,080 ไร่ มีทรัพยากรธรรมชาติอุดมสมบูรณ์ ทั้งพันธุ์พืช พันธุ์สัตว์ มีความหลากหลายทางชีวภาพเหมาะสมที่จะประกาศเป็นอุทยานแห่งชาติ กรมป่าไม้จึงมีคำสั่งกรมป่าไม้ที่ 1868/2543 ลงวันที่ 25 กันยายน พ.ศ. 2543 ให้ นายธนพงศ์ อภัยโส นักวิชาการป่าไม้ 5 ไปดำเนินการสำรวจจัดตั้งพื้นที่บริเวณเกาะระ- เกาะพระทอง และพื้นที่ป่าชายเลน ใกล้เคียงในท้องที่อำเภอคุระบุรี อำเภอตะกั่วป่า จังหวัดพังงา เป็นอุทยานแห่งชาติ

จากการดำเนินการจัดตั้งอุทยานแห่งชาติ ทำให้แกนนำบางคนในท้องถิ่นเสียผลประโยชน์ จึงได้ยุยงให้ชาวบ้านประท้วงคัดค้านการจัดตั้งอุทยานแห่งชาติ โดยอ้างปัญหาการประมงพื้นบ้านเป็นประเด็นหลัก ทำให้มีการชุมนุมประท้วง ในวันที่ 23 พฤศจิกายน 2543 บริเวณหน้าที่ว่าการอำเภอคุระบุรี เพื่อคัด
ค้านการจัดตั้งอุทยานแห่งชาติ โดยมีแกนนำผู้คัดค้านผลัดเปลี่ยนกันขึ้นเวทีปราศรัยโจมตีการจัดตั้งอุทยานแห่งชาติ

สำหรับทางฝ่ายราชการมีนายมานิต วัฒนเสน รองผู้ว่าราชการจังหวัดพังงา นายยอด คีรีรัตน์ ป่าไม้เขตนครศรีธรรมราช และนายธนพงศ์ อภัยโส หัวหน้าอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะระ-เกาะพระทอง ชี้แจงข้อเท็จจริงและทำความเข้าใจ ผลการชุมนุมประท้วงในวันนั้น ผู้ชุมนุมประท้วงได้ลงลายมือชื่อคัดค้าน และยื่นข้อเสนอต่อจังหวัดพังงาให้ยุติการจัดตั้งอุทยานแห่งชาติ ซึ่งทางจังหวัดพังงารับเรื่องไว้เสนอต่อกรมป่าไม้ ผู้ชุมนุมประท้วงจึงแยกย้ายสลายกลุ่มไป

การดำเนินการสำรวจจัดตั้งยังคงดำเนินการต่อเนื่องมาจนถึงวันที่ 16 พฤษภาคม 2544 ได้มีชาวบ้านประมาณ 300 คน ได้บุกรุกเข้ารื้อถอนที่ทำการชั่วคราวของอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะระ-เกาะพระทอง บริเวณอ่าวเส็ง ท้องที่หมู่ 3 ตำบลเกาะพระทอง อำเภอคุระบุรี จังหวัดพังงา และบังคับให้เจ้าหน้าที่ขนย้ายวัสดุขึ้นมาจากเกาะระ

ในช่วงเวลาดังกล่าวกรมป่าไม้ได้มีการโยกย้ายข้าราชการโดยแต่งตั้ง นายยุทธนา สัจกุล เจ้าพนักงานป่าไม้ 5 ไปทำหน้าที่หัวหน้าอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะระ-เกาะพระทอง ต่อไป โดยดำเนินการประสาน
งานนายอำเภอท้องที่ ผู้นำท้องถิ่น และหัวหน้าหน่วยงานราชการเกี่ยวข้องดำเนินการ ตั้งที่ทำการชั่วคราว ณ จุดเดิมที่ถูกรื้อถอนไปอีกครั้งหนึ่ง ตั้งแต่วันที่ 19 กรกฎาคม 2544 จนกระทั่งถึงปัจจุบัน

พื้นที่ที่ดำเนินการสำรวจทั้งหมดเป็นป่าสงวนแห่งชาติ 11 ป่า ได้แก่ ป่าสงวนแห่งชาติป่าเกาะเกาะ ป่าสงวนแห่งชาติป่าทุ่งนางดำและป่าควนปากเตรียม ป่าสงวนแห่งชาติเกาะระ ป่าสงวนแห่งชาติทุ่งทุ ป่าสงวนแห่งชาติป่าเลนโครงการกิ่งอำเภอคุระบุรีแปลงที่ 1 ป่าสงวนแห่งชาติป่าเลนโครงการกิ่งอำเภอคุระบุรีแปลงที่ 3 ป่าสงวนแห่งชาติเขาบ่อไทร ป่าสงวนแห่งชาติเขาพระพิชัย ป่าสงวนแห่งชาติป่าเลนอำเภอตะกั่วป่าและป่าบางนายสี ป่าสงวนแห่งชาติป่าเลนโครงการอำเภอคุระบุรี ป่าสงวนแห่งชาติป่าเลนคลองบางปอ

ลักษณะภูมิประเทศ

อุทยานแห่งชาติหมู่เกาะระ-เกาะพระทอง ตั้งอยู่ท้องที่อำเภอคุระบุรี และอำเภอตะกั่วป่า จังหวัดพังงา โดยด้านทิศตะวันออกเป็นป่าชายเลนติดกับแผ่นดินใหญ่ มีเนื้อที่รวม 642 ตารางกิโลเมตร ด้านทิศเหนือจดอุทยานแห่งชาติแหลมสนและทะเลอันดามัน ทิศใต้จดทางหลวงหมายเลข 4 อำเภอตะกั่วป่า ทิศตะวันออกจดทางหลวงหมายเลข 4 เทือกเขาแม่นางขาว อุทยานแห่งชาติศรีพังงา ทิศตะวันตกจดทะเลอันดามัน ประกอบไปด้วยเกาะต่างๆ ที่อยู่ติดทะเลอันดามัน ได้แก่

เกาะระ มีพื้นที่ 19.5 ตารางกิโลเมตร เป็นเกาะที่วางตัวในแนวทิศเหนือ-ใต้ มีความลาดชันสูงมียอดเขาสูงจากระดับน้ำทะเล 235 เมตร ด้านทิศตะวันตกมีหาดทรายเป็นแนวยาวด้านทิศเหนือและทิศใต้เป็นแหล่งที่มีแนวปะการังน้ำตื้นที่สมบูรณ์ เกาะพระทอง มีพื้นที่ 102 ตารางกิโลเมตร เป็นเกาะที่มีพื้นที่ราบและเคยผ่านการทำเหมืองแร่มาก่อนทำให้ดินเป็นทรายไม่เหมาะทำการเกษตรกรรม ด้านตะวันออกของเกาะพื้นที่ส่วนใหญ่ของเกาะเป็นป่าชายเลนมีลำคลองผ่ากลางพื้นที่ในแนวเหนือ-ใต้ เป็นเกาะที่มีเต่าขึ้นมาวางไข่มากบริเวณชายหาดด้านทิศตะวันตก ตั้งแต่เดือนพฤศจิกายนถึงปลายเดือนธันวาคม เกาะปลิง-เกาะพ่อตา เป็นเกาะขนาดเล็กเนื้อที่ประมาณ 0.08 ตารางกิโลเมตร มีแนวปะการังด้านทิศตะวันออกของเกาะระ ระดับน้ำเมื่อลงต่ำสุดจะสามารถเดินข้ามไปยังเกาะได้

เกาะคอเขา มีพื้นที่ 60 ตารางกิโลเมตร เป็นที่ราบสลับกับภูเขา ด้านทิศตะวันออกเป็นป่าชายเลนพื้นที่บางส่วนเคยผ่านการทำเหมืองแร่ มียอดเขาสูงที่สุด 175 เมตรจากระดับน้ำทะเล ด้านทิศตะวันตก มีชายหาดทอดตัวยาวจากทิศเหนือจดทางด้านทิศใต้ของตัวเกาะ เกาะลูกตุ้ม เป็นเกาะที่อยู่ทางด้านทิศตะวันตกของเกาะระ มีลักษณะเป็นภูเขาหินขนาดเล็ก เกาะทุ่งนางดำ มีเนื้อที่ประมาณ 3.56 ตารางกิโลเมตร เป็นเกาะที่อยู่เหนือสุดของอุทยานแห่งชาติ

ด้านทิศตะวันตกมีหาดทรายขาววางตัวยาวมีทิวทัศน์ที่สวยงามเหมาะแก่การพักผ่อน ด้านทิศตะวันตกเป็นแหล่งหญ้าทะเล ซึ่งมีราษฏร พบเห็นพะยูนในพื้นที่ดังกล่าวบ่อยครั้ง และมีเกาะขนาดเล็กต่างๆ ที่อยู่ในพื้นที่ป่าชายเลนจำนวน 37 เกาะ ได้แก่ เกาะยาว เกาะจง เกาะนกฮูก เกาะสิบสี่ เกาะปากทุ่งรักใหญ่ เกาะทุ่งทุ เกาะขาด เกาะปากทุ่งรัก เกาะถ้วย เกาะพนันเมีย เกาะกลาง เกาะหอย เกาะชาด เกาะกลอย เกาะปอ เกาะเต่า เกาะห้าง เกาะอำพัน เกาะหินถาก และเกาะน้อย

ลักษณะภูมิประเทศเป็นชายฝั่งทะเลยุบตัว ตั้งอยู่ชายฝั่งทะเลด้านตะวันตกของภาคใต้ท้องที่จังหวัดพังงา ลักษณะโดยรวมของพื้นที่เป็นหาดโคลนปากแม่น้ำมีลำคลองหลายสายไหลลงมาบริเวณดังกล่าว เป็นคลองยาวมีสาขามากมายก่อนเปิดออกสู่ทะเลมีความสมบูรณ์ของธาตุอาหารในตะกอนดิน และได้รับอิทธิพลจากการขึ้น-ลงของน้ำทะเล มีภูเขาสูงชันและเกาะต่างๆ วางในแนวเหนือใต้ ได้แก่ เกาะระพื้นที่เป็นเขาสูงและชัน สูงจากระดับน้ำทะเล 235 เมตร เกาะพระทองพื้นที่เป็นที่ราบ เกาะคอเขาพื้นที่เป็นที่ราบส่วนใหญ่มีภูเขาสลับ สูงจากระดับน้ำทะเล 310 เมตร และจากเกาะบริวารเล็กๆ อีก เช่น เกาะปลิง เกาะตาชัย และเขาบ่อไทรที่มียอดเขาสูงที่สุดคือ 450 เมตรจากระดับน้ำทะเล

จากการศึกษาแผนที่ทางธรณีวิทยาจังหวัดภูเก็ต บริเวณเกาะระ เกาะพระทอง และบริเวณใกล้เคียง มีสภาพทางธรณีแบ่งได้เป็น 3 ชั้นอายุ คือ หินยุคควาเทอร์นารี หินยุคนี้จะเป็นทรายที่มีการพัดพามาสะสม ประกอบด้วย ที่เกิดขึ้นในปัจจุบันบ่งได้ 2 ลักษณะ ได้แก่ ตะกอนชายหาด มีองค์ประกอบคือ ทราย ทรายแป้ง และเศษเปลือกหอยซึ่งจะพบได้บริเวณชายหาดทั่วไป และตะกอนน้ำพา มีองค์ประกอบคือ กรวด ทราย ทรายแป้ง และดิน พบเป็นบริเวณกว้างบริเวณปากแม่น้ำ ที่ราบ สันดอนทราย หินยุคควาเทอร์นารีชุดย่อย Pleistocene เป็นตะกอนตะพักลุ่มน้ำและตะกอนเชิงเขา มีกรวด ทราย ทรายแป้ง และดินเป็นองค์ประกอบ พบตามเชิงเขาถัดจากหินยุคควาเทอร์นารีเข้ามา และ หินยุคเพอร์เมียน-คาร์บอนิเฟอรัส ประกอบด้วย Pedly mudstone, Laminated mudstone, Sandstone และ Congioneratic sandstone ซึ่งจะพบตามภูเขาเช่น เกาะระ เป็นต้น

ลักษณะภูมิอากาศ

พื้นที่เกาะระ เกาะพระทอง และพื้นที่ใกล้เคียง มีลักษณะภูมิอากาศแบบร้อนชื้น มีฝนตกชุกเกือบทั้งปี เพราะได้รับอิทธิพลจากลมมรสุมตะวันออกเฉียงใต้ และลมมรสะมตะวันออกเฉียงเหนือซึ่งแบ่งได้ 2 ฤดู คือ ฤดูฝน เริ่มตั้งแต่เดือนเมษายนถึงพฤศจิกายน โดยมีฝนตกชุกในช่วงเดือนมิถุนายนถึงเดือนพฤศจิกายน ปริมาณน้ำฝนเฉลี่ย 2,125 มิลลิเมตร โดยเดือนกันยายนมีปริมาณน้ำฝนมากที่สุด คือ 366 มิลลิเมตร และฤดูร้อน เริ่มตั้งแต่เดือนธันวาคม-มีนาคมโดยมีฝนตกในช่วงนี้บ้าง อุณหภูมิสูงสุด 38 องศาเซลเซียส อยู่ในเดือนเมษายน อุณหภูมิเฉลี่ย 29 องศาเซลเซียส

พืชพรรณและสัตว์ป่า

จากการสำรวจพื้นที่อุทยานแห่งชาติสามารถจำแนกสัมคมพืชออกได้เป็น 5 ประเภท ได้แก่
ป่าดิบชื้น พบว่าขึ้นปกคลุมบริเวณที่เป็นเขา เช่น เกาะระ บริเวณลาดเขาและสันเขาพันธุ์ไม้ที่เป็นไม้เด่น เช่น ยางยุง ยางปราย ขันทอง ไม้เรือนยอดรองลงมา เช่น มะปริง มะส้าน เลือดกวาง มะไฟป่า ไม้พื้นล่าง เช่น หวาย กะพ้อ และเตย เป็นต้น

ป่าชายเลน พบขึ้นบริเวณชายฝั่ง ตามอ่าวของเกาะ เนื่องจารับอิทธิพลจากลำธาร แม่น้ำลำคลองกลายสายและการขึ้นลงของน้ำทะเล ดินเป็นเลนปนทรายหากมองจากภาพถ่ายทางอากาศ ป่าชายเลนจะเป็นผืนยาวติดต่อกันตั้งแต่ตอนเหนือจากบ้านทุ่งนางดำ ไปทางใต้จนถึงเกาะคอเขา ในพื้นที่อำเภอ ตะกั่วป่า พันธุ์ไม้ที่พบ ได้แก่ โกงกางใบเล็ก โกงกางใบใหญ่ ตะปูนขาว ถั่วดำ ฝาดอกแดง แสมขาว แสมดำ และไม้วงศ์ปาล์ม เช่น จาก เป้งทะเล หลาวชะโอน ไม้พื้นที่ล่างเช่น กระเพาะปลา และเหงือกปลาหมอ เป็นต้น

ป่าชายหาด พบตามชายหาด ตามอ่าวที่น้ำทะเลท่วมไม่ถึง บริเวณเกาะระและเกาะพระทองพันธุ์ไม้ที่พบอาทิ เช่น สนทะเล ชมพู่ป่า โพทะเล มะส้าน เตยทะเล ไม้พื้นล่าง เช่น ผักบุ้งทะเล

สังคมพืชทดแทน จากการทำเหมืองแร่ดีบุกบริเวณเกาะพระทอง ซึ่งเป็นพื้นที่ราบสภาพดินขาดแร่ธาตุ ไม้เด่นในพื้นที่จะเป็นไม้เสม็ดขาว ขึ้นเป็นกลุ่มบริเวณแอ่งน้ำ และพื้นที่โล่งกว้าง ไม้เสม็ดขึ้นอยู่ห่างกัน

แหล่งหญ้าทะเล จากการสำรวจการแพร่กระจายและพื้นที่ปกคลุมของหญ้าทะเลชนิดต่างๆ บริเวณหาดทุ่งนางดำพบว่ามีการแพร่กระจายสูง หาดดังกล่าวเป็นพื้นที่ขายหาดฝั่งปากคลองคุระ ความขุ่นใสค่อนข้างน้อย แม่น้ำต่อเนื่องไปบริเวณหาดทุ่งนางดำระหว่างเนินทรายและชายฝั่งเกิดมีลักษณะคล้ายแอ่งน้ำขนาดใหญ่เป็นที่ที่มีความเหมาะสมต่อการเจริญเติบโตของหญ้าทะเล ซึ่งพบหญ้าทะเลบริเวณนี้ 8 ชนิด โดยมีพื้นที่แพร่กระจายรวม 1.38 ตารางกิโลเมตร ได้แก่ Cymodocea serrulata, Halodule uninervis, Syringodium isoetipolium, Enhalus acoroides, Halophila ovalis และ H. minor นอกจากนี้ยังพบการแพร่กระจายของหญ้าทะเลบริเวณทิศตะวันออกของเกาะระ

จากการสำรวจบนเกาะทุกเกาะตามถิ่นที่อยู่อาศัยประเภทต่างๆ โดยทำการจำแนกและบันทึกสัตว์ป่า ที่พบตัวจริงโดยใช้กล้องส่องทางไกลสำรวจร่องรอยของสัตว์ป่า และจากการสอบถามราษฎรที่อยู่ในท้องถิ่นได้ผลดังนี้

สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม จากการสำรวจเบื้องต้นพบสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม เช่น กวางป่า หมูป่า ค่างแว่นถิ่นใต้ ลิงแสม อีเห็นธรรมดา นากใหญ่ขนเรียบ นิ่ม กระรอกท้องแดง กระรอกปลายหางดำ ค้างคาวแม่ไก่เกาะ บ่าง และหนูเกาะ เป็นต้น จากการสำรวจทางอากาศของประชากรพะยูนของฝั่งอันดามันโดยสำรวจในบริเวณแหล่งหญ้าทะเลพื้นที่ประมาณ 100-200 ตร.กม จำนวน 8 แห่ง ในจังหวัดพังงา กระบี่ สตูล ระหว่างวันที่ 31 มกราคม 2540 ถึงวันที่ 10 เมษายน 2540 พบพะยูนระหว่าง 1-6 ตัว ใน 5 พื้นที่ในจังหวัดพังงาที่บ้านทุ่งนางดำ อำเภอคุระบุรี และข้อมูลเมื่อวันที่ 23 กรกฎาคม 2541 มีราษฎรพบเห็นพะยูนติดโป๊ะบริเวณด้านทิศตะวันออกของเกาะระ และอ่าวทุ่งนางดำบ่อยครั้งจึงเป็นหลักฐานยืนยันว่ายังพบพะยูนในพื้นที่อุทยานแห่งชาติ

นก ที่พบเห็น เช่น นกตะกรุม นกพญาปากกว้างท้องแดง นกเงือกกรามช้าง นกเงือกหัวงอน และจากการรายงานการสำรวจนกในพื้นที่เกาะระและเกาะพระทองของนักวิชาการจากต่างประเทศที่เข้าไปพักในสุดขอบฟ้ารีสอร์ทในช่วงระยะเวลา 1 ปี พบว่า มีนกถึง 106 ชนิด

สัตว์เลื้อยคลาน จากการสำรวจพบสัตว์เลื้อยคลาน ได้แก่ ตะกวด เหี้ย งูเหลือม งูพังกา งูลายสอใหญ่ จิ้งเหลนบ้าน เต่าหับ เต่าดำ เป็นต้น ปัจจุบันมีนักวิจัยชาวต่างประเทศได้เข้ามาทำการศึกษาวิจัยเต่าทะเล พบว่าบริเวณเกาะระและเกาะพระทองด้านทางทิศตะวันตกมีการพบเห็นเต่าทะเล โดยพบเห็นเต่าทะเลถึง 3 ชนิดด้วยกัน คือเต่ามะเฟือง เต่าหญ้า และเต่าตะนุ นอกจากนี้บริเวณชายหาดยังเป็นพื้นที่ที่เต่าทะเลขึ้นมาวางไข่ ในช่วงเดือนพฤศจิกายน-มกราคมของทุกปี

ปลา เนื่องจากพื้นที่ทำการสำรวจเป็นพื้นที่สำคัญ ดังนั้นจะพบปลาที่สำคัญทางเศรษฐกิจ จากการสอบถามราษฎรและชาวประมงในพื้นที่ พบว่าในพื้นที่ป่าชายเลนมีปลาหลายชนิด เช่น ปลาสีเสียด ปลากะพงข้างปาน ปลาตะกรับ ปลากะตัก ปลาปักเป้า ปลากระทุงเหวปากแดง ปลากระพงแดง ปลากดทะเล ปลาสีกุน เป็นต้น ปลาในแนวปะการัง เช่น ปลาสิงโต ปลากะรังลายขวางจุดน้ำเงิน ปลากระพง ปลาผีเสื้อ ปลาสลิดหิน ปลาการ์ตูนส้มขาว ปลาขี้ตังเบ็ดฟ้า และปลาปักเป้า เป็นต้น

แหล่งข้อมูล :http://www.dnp.go.th/parkreserve
ประชาไทรายงาน