"สถาบันสมิธโซเนียน" เป็นพิพิธภัณฑ์แห่งชาติที่ยิ่งใหญ่อลังการของสหรัฐอเมริกา ตั้งอยู่ ณ กรุงวอชิงตัน และเป็นต้นแบบสำคัญในการจัดทำ "สถาบันพิพิธภัณฑ์การเรียนรู้แห่งชาติ" ของไทย

ว่ากันว่ารัฐสภาของสหรัฐอเมริกาใช้เวลายี่สิบปีเต็มๆ ในการโต้เถียงกันว่า "สมิธโซเนียน" ควรจะเป็นอะไรกันแน่ และใช้เวลาอีกหลายสิบปีหลังจากนั้นกว่าจะก่อตัวเป็นพิพิธภัณฑ์สมัยใหม่ ที่ครอบคลุมหลายสาขาในปี พ.ศ.2389

ต้นสายปลายเหตุของการถือกำเนิดนั้น เนื่องด้วยบุรุษผู้ไม่เคยเยือนสหรัฐเลย นามว่า เจมส์ สมิธสัน ได้ยกทรัพย์สมบัติของเขาให้แก่สหรัฐ ซึ่งขณะนั้นเป็นประเทศเกิดใหม่ เพื่อทำหน้าที่เพิ่มพูนและเผยแพร่ความรู้ให้ประชาชน

ลักษณะเด่นของสมิธโซเนียนนั้นมีคณะกรรมการดูแล ซึ่งมีทั้งตัวแทนภาครัฐและประชาชน ทำให้มันปลอดพ้นจากความแปรผันทางการเมือง มีอิสรภาพในทางความคิดและวิชาการ

ด้าน "ภัณฑารักษ์" หรือผู้ดูแลพิพิธภัณฑ์ ก็มิได้ทำหน้าที่เฝ้าของดูแลปัดฝุ่นของ และแอบหลับเวลาไม่มีคน แต่ต้องมีความเป็นนักวิชาการหรือนักวิทยาศาสตร์ ที่รับผิดชอบงานบ้างด้านของพิพิธภัณฑ์ ต้องรู้จักวัตถุสิ่งของในความรับผิดชอบของตนเองอย่างละเอียดลึกซึ้ง ทำวิจัยเพิ่มเมื่อมีของเพิ่มมากขึ้น ค้นคิดเกี่ยวกับการจัดแสดง รวมทั้งผลักดันกิจกรรมการเรียนรู้ต่างๆ

ในอดีตภัณฑารักษ์ได้รับอิสระทางความคิดและทางวิชาการสูงมาก ขนาดว่าสามารถเสนอความคิดที่ขัดแย้ง เสนอทฤษฎีที่คนส่วนมากไม่ชอบ หรือทำวิจัยในบางส่วนของโลกที่สหรัฐฯ ไม่มีความสัมพันธ์ทางการทูต แต่ปัจจุบันไม่เป็นที่แน่ชัดนัก

ปัจจุบันสมิธโซเนียน มีพิพิธภัณฑ์อยู่ 17 แห่ง ศูนย์วิจัย 9 แห่ง และโครงการศึกษาอีก 12 โครงการ มีผู้ปฏิบัติงานเกือบ 6,000 คน ไม่รวมอาสาสมัคร และเป็นนักวิทยาศาสตร์กว่า 500 คน นักวิชาการระดับปริญญาเอกสาขาศิลปะและมนุษยศาสตร์หลายร้อยคน มีนิทรรศการเคลื่อนที่หมุนเวียนไปแสดงตามพิพิธภัณฑ์ต่างๆ ทั่วประเทศปีละ 200 นิทรรศการ ทั้งหลายทั้งมวลทำให้ปีหนึ่งๆ มีผู้เข้าชมราว 24-28 ล้านคน

ประชาไทรายงาน