ชื่อบทความเดิม: นายกฯ รักษาการยุบสภาได้ไหม ส.ส.แบบบัญชีรายชื่อหมดสมาชิกภาพเมื่อพรรคถูกยุบหรือไม่

ชำนาญ จันทร์เรือง

            ประเด็นที่คอการเมืองทั้งหลายกำลังเถียงกันหน้าดำหน้าแดงกันอยู่ในปัจจุบันที่ล้วนแล้วแต่เป็นปัญหาปวดหัวที่ต้องตีความนั้นมีอยู่หลายประเด็น แต่ประเด็นที่ค่อนข้างจะมีความเห็นแตกเป็นหลายฝ่ายก็คือ นายกรัฐมนตรีรักษาการยุบสภาได้หรือไม่ ส.ส.แบบบัญชีรายชื่อเมื่อถูกยุบพรรคแล้วหมดสมาชิกภาพไปด้วยหรือไม่  ฯลฯ

            ประเด็นแรก นายกรัฐมนตรีรักษาการยุบสภาได้หรือไม่

            ๑) พระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน พ.ศ.๒๕๓๔ มาตรา ๔๑ และ มาตรา ๔๘ วรรคหนึ่ง บัญญัติไว้ว่า

            มาตรา ๔๑ ในกรณีที่นายกรัฐมนตรีไม่อาจปฏิบัติราชการได้ ให้รองนายกรัฐมนตรีเป็นผู้รักษาราชการแทน ถ้ามีรองนายกรัฐมนตรีหลายคน ให้คณะรัฐมนตรีมอบหมายให้รองนายกรัฐมนตรีคนใดคนหนึ่งเป็นผู้รักษาราชการแทน ถ้าไม่มีผู้ใดดำรงตำแหน่งรองนายกรัฐมนตรี หรือมีแต่ไม่อาจปฏิบัติราชการได้ ให้คณะรัฐมนตรีมอบหมายให้รัฐมนตรีคนใดคนหนึ่งเป็นผู้รักษาราชการแทน

            มาตรา ๔๘ ให้ผู้รักษาราชการแทนตามความในพระราชบัญญัตินี้ มีอำนาจหน้าที่เช่นเดียวกับผู้ซึ่งตนแทน

            ๒) รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๕๐ มาตรา ๑๕๘ วรรคหนึ่ง มาตรา ๑๘๐ วรรคหนึ่ง และมาตรา ๑๘๑ บัญญัติไว้ว่า

            มาตรา ๑๕๘ สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจำนวนไม่น้อยกว่าหนึ่งในห้าของจำนวนสมาชิกทั้งหมดที่มีอยู่ของสภาผู้แทนราษฎร มีสิทธิเข้าชื่อเสนอญัตติขอเปิดอภิปรายทั่วไปเพื่อลงมติไม่ไว้วางใจนายกรัฐมนตรี ญัตติดังกล่าวต้องเสนอชื่อผู้สมควรดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีคนต่อไปซึ่งเป็นบุคคลตามมาตรา ๑๗๑ วรรคสองด้วย และเมื่อได้มีการเสนอญัตติแล้ว จะมีการยุบสภาผู้แทนราษฎรมิได้

            มาตรา ๑๘๐ รัฐมนตรีทั้งคณะพ้นจากตำแหน่งตำแหน่งเมื่อ

(๑)ความเป็นรัฐมนตรีของนายกรัฐมนตรีสิ้นสุดลงตามมาตรา ๑๘๒

            (๒)อายุสภาผู้แทนราษฎรสิ้นสุดลงหรือมีการยุบสภาผู้แทนราษฎร

            (๓)คณะรัฐมนตรีลาออก...

            มาตรา ๑๘๑ คณะรัฐมนตรีที่พ้นจากตำแหน่ง ต้องอยู่ในตำแหน่งเพื่อปฏิบัติหน้าที่ต่อไปจนกว่าคณะรัฐมนตรีที่ตั้งขึ้นใหม่จะเข้ารับหน้าที่ แต่ในกรณีพ้นจากตำแหน่งตามมาตรา ๑๘๐(๒)(อายุสภาผู้แทนราษฎรสิ้นสุดลงหรือมีการยุบสภาผู้แทนราษฎร-ผู้เขียน) คณะรัฐมนตรีและรัฐมนตรีจะปฏิบัติหน้าที่ได้เท่าที่จำเป็น ภายใต้เงื่อนไขที่กำหนด ดังต่อไปนี้

            (๑)ไม่กระทำการอันเป็นการใช้อำนาจแต่งตั้งหรือโยกย้ายข้าราชการซึ่งมีตำแหน่งหรือเงินเดือนประจำ หรือพนักงานของหน่วยงานของรัฐ รัฐวิสาหกิจหรือกิจการที่รัฐถือหุ้นใหญ่ หรือให้บุคคลดังกล่าวพ้นจากการปฏิบัติหน้าที่หรือพ้นจากตำแหน่ง หรือให้ผู้อื่นมาปฏิบัติหน้าที่แทน เว้นแต่จะได้รับความเห็นชอบจากคณะกรรมการการเลือกตั้งก่อน

            (๒)ไม่กระทำการอันมีผลเป็นการอนุมัติให้ใช้จ่ายงบประมาณสำรองจ่ายเพื่อกรณีฉุกเฉินหรือจำเป็น เว้นแต่จะได้รับความเห็นชอบจากคณะกรรมการการเลือกตั้งก่อน

            (๓)ไม่กระทำการอันมีผลเป็นการอนุมัติงานหรือโครงการ หรือมีผลเป็นการสร้างความผูกพันต่อคณะรัฐมนตรีชุดต่อไป

            (๔)ไม่ใช้ทรัพยากรขอรัฐหรือบุคลากรของรัฐเพื่อกระทำการใดซึ่งจะมีผลต่อการเลือกตั้ง และไม่กระทำการอันเป็นการฝ่าฝืนข้อห้ามตามระเบียบที่คณะกรรมการการเลือกตั้งกำหนด

            ความเห็น
            นายกรัฐมนตรีที่รักษาการมีอำนาจเต็มทุกอย่างที่นายกรัฐมนตรีตัวจริงมี ยกเว้นตามข้อห้ามในมาตรา ๑๘๐(๒) ที่นายกฯ รักษาการในกรณีที่มีการยุบสภาหรือสภาหมดอายุ ซึ่งการรักษาการนายกฯ ในกรณีถูกยุบพรรคนั้นไม่อยู่ในข่ายตามมาตรา ๑๘๐(๒) แต่อย่างใดและการห้ามยุบสภาปรากฏในรัฐธรรมนูญเพียงในช่วงระยะเวลาที่มีการยื่นญัตติเปิดอภิปรายไม่ไว้วางใจตามรัฐธรรมนูญมาตรา ๑๕๘ วรรคหนึ่ง เท่านั้น ฉะนั้น นายกฯ รักษาการหลังจากที่มีการยุบพรรคจึงมีอำนาจเต็มเหมือนตัวจริงทุกอย่างรวมถึงการยุบสภาฯ ก็ย่อมกระทำได้อย่างแน่นอน ส่วนว่าจะเหมาะสมหรือไม่ว่ากันอีกเรื่องหนึ่ง

            ประเด็นที่สอง ส.ส.แบบบัญชีรายชื่อเมื่อถูกยุบพรรคแล้วหมดสมาชิกภาพไปด้วยหรือไม่ 

            รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๕๐ มาตรา ๑๐๖(๘) บัญญัติว่า

            มาตรา ๑๐๖ สมาชิกภาพของสมาชิกสภาผู้แทนสิ้นสุดลงเมื่อ
           (๘)ขาดจากการเป็นสมาชิกของพรรคการเมืองในกรณีที่ศาลรัฐธรรมนูญมีคำสั่งยุบพรรคการเมืองที่สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรผู้นั้นเป็นสมาชิก และไม่อาจเข้าเป็นสมาชิกของพรรคการเมืองอื่นได้ภายในหกสิบวันนับแต่วันที่ศาลรัฐธรรมนูญมีคำสั่ง ในกรณีเช่นนี้ให้ถือว่าสิ้นสุดสมาชิกภาพนับแต่วันถัดจากวันที่ครบกำหนดหกสิบวันนั้น

            ความเห็น
            ในเมื่อขณะที่ศาลรัฐธรรมนูญ ส.ส.เหล่านั้นถือว่าเป็น ส.ส.แล้ว ก็ต้องยังคงมีสภาพเป็น ส.ส.ต่อไปและย่อมที่จะสามารถหาพรรคใหม่สังกัดได้ เว้นเสียแต่ว่าเกิดโชคร้ายหาพรรคใหม่ไม่ได้หรือเกิดความเบื่อหน่ายไม่อยากเป็น ส.ส.ต่อไป เลยไม่สังกัดพรรคใหม่ภายในหกสิบวันจึงจะถือว่าสิ้นสุดสมาชิกภาพ การที่จะถือว่า สส.บัญชีรายชื่อเหล่านี้ได้มาเพราะเหตุที่ประชาชนเลือกพรรคเดิม เมื่อพรรคเดิมถูกยุบก็ต้องสิ้นสภาพไปด้วยนั้น ผมไม่เห็นด้วย เพราะเป็นการตีความขยายเกินกว่ารัฐธรรมนูญกำหนด

            หลักของการตีความกฎหมายนั้นต้องเป็นการตีความเพื่อให้ปฏิบัติได้ มิใช่การตีความเพื่อให้เกิดผลประหลาดหรือสภาวะสุญญากาศตามมา ซึ่งเราเรียกว่า "การตะแบง" มิใช่การตีความกฎหมายแต่อย่างใด