ชื่อของ "เด่น โต๊ะมีนา" และคนใกล้ชิด ปรากฏเป็นข่าวให้เห็นระยะๆ นับแต่เหตุการณ์ปล้นปืนที่กองพันพัฒนาที่ 4 อ.เจาะไอร้อง จ.นราธิวาส เมื่อต้นปี 2546 กระทั่งต้องออกมาแถลงต่อสื่อมวล ชนว่า ไม่มีส่วนเกี่ยวข้องและไม่ได้มีความคิดแบ่งแยกดินแดน ซึ่งเป็นเหตุให้ถูกเพ่งเล็งจากฝ่ายความมั่นคงมาโดยตลอด

กระทั่งในฐานะผู้ก่อตั้งกลุ่ม "วาดะห์" ซึ่งเพิ่งพ่ายแพ้อย่างหมดรูปไปเมื่อการเลือกตั้งครั้งที่ผ่านมา ทำให้หลายฝ่ายอดไม่ได้ที่จะตั้งคำถามถึงอนาคตของกลุ่มฯ ซึ่งผูกโยงกับสถานการณ์ความไม่สงบของพื้นที่ 3 จังหวัดภาคใต้ว่าจะเป็นไปอย่างไร

----------------------------

ประชาไท -คุณเด่นช่วยเปรียบเทียบสถานะของกลุ่มวาดะห์ในอดีตกับปัจจุบัน
เด่น - ผมเป็นผู้แทนตั้งแต่ปี 2519 สมัยที่2 ปี 2522 สมัยที่ 3 ปี 2526 ทุกครั้งที่เป็นผู้แทนประชาชนก็ตั้งความหวังไว้ว่าจะแก้ปัญหาเขาได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งที่เขาหวังมากคือ ความเชื่อถือของเขา ก็คือ เรื่องศาสนา เพราะทุกคนก็รู้ว่าพวกเขาเป็นคนเคร่งศาสนา เขาก็อยากจะได้สิทธิเสรีภาพตามที่กำหนดไว้ในรัฐธรรมนูญ แต่ว่าส.ส.คนแล้วคนเล่า สมัยแล้วสมัยเล่าก็ไม่สามารถแก้ปัญหาให้เขาได้ แล้วต่างคนต่างอยู่ คนละพรรคสองพรรคมาโดยตลอด

ผมก็ปรึกษากันดูว่าถ้าอย่างนี้แล้ว เราจะคุยกับผู้มีอำนาจรัฐคงลำบาก เพราะไม่มีอำนาจต่อรองอะไร เราน่าจะรวมกลุ่มตั้งกลุ่มกันให้จัดด้วยกันทุกระดับ ตั้งแต่ระดับข้าราชการ ระดับท้องถิ่น ระดับชาติ ทุกฝ่ายให้มาคุยกันว่าถ้าเราจะรวมกลุ่มทางการเมือง โดยไม่จำกัดศาสนา ทุกศาสนาที่มีอยู่ บูรณาการความคิดให้มันตรงกัน แก้ปัญหาร่วมกัน และไม่ได้ทำเพื่อคนศาสนาอิสลามเท่านั้น ศาสนาทุกศาสนาให้มีความเคร่งครัด ศาสนาพุทธก็เหมือนกันระยะหลังไม่ค่อยได้ใช้กัน ก็อยากที่จะให้คนไทยทุกศาสนาปฏิบัติตามหลักศาสนาให้ได้จริงๆ โดยเฉพาะศาสนาอิสลาม เพราะศาสนาอิสลามเป็นวิถีชีวิต ทุกอย่างมาจากศาสนาทั้งนั้น ก็เลยร่วมกลุ่มกัน

รวมกลุ่มกัน ประชุมกันหลายครั้งก็เป็นรูปเป็นร่าง จากนั้นก็กำหนดชื่อ โหวตแล้วสรุปว่าชื่อ "กลุ่มเอกภาพ" ในภาษาอาหรับเรียก "วาดะห์" แล้วก็เขียนนโยบายกลุ่ม เขียนวัตถุประสงค์ เขียนเจตนา รมณ์อย่างชัดแจ้งตรงไปตรงมา ซึ่งระยะหลังทางราชการ โดยเฉพาะทางตำรวจ พยายามเอากลุ่มนี้ไปเขียนรูปจากกลุ่มทางการเมืองที่ต่อสู้ตามหลักประชาธิปไตย กลายเป็นกลุ่มที่น่ากลัว กลุ่มปีศาจ กลุ่มแบ่งแยกดินแดน ก็ว่ากันไป ซึ่งมันไม่จริงเลย เขาสร้างเอง วาดภาพเอง

ที่รู้อย่างนี้ก็ตอนที่จับกำนันอนุพงศ์ ก็ปรากฏว่ากำนันอนุพงศ์ให้การที่ศาลคดีปล้นปืน เป็นที่เปิดเผยให้รู้กันทั่วไปว่าตำรวจเขากำลังคิดอะไรอยู่ ก็คือจะเล่นงานผม ทำลายกลุ่มวาดะห์ ปล้นปืนไม่รู้ใครปล้น แต่พยายามโยงมาถึงผมและกลุ่มวาดะห์ให้ได้ เขาสร้างเขาเองทั้งนั้น ตอนเกิดเรื่องทหารก็มาขอนโยบาย เจตนารมณ์ของกลุ่ม ผมก็ให้ทุกอย่าง

ประชาไท - วาดะห์รุ่นแรกก่อตั้งมีใครบ้าง
เด่น - ก็มีผม อาจารย์วันนอร์((วัน มูหะหมัด นอร์มะทา) อารีเพ็ญ(อุตรสินธุ์) มุข(สุไลมาน) นัจมุดดิน (อุมา) บูราฮานุดิน (อูเซ็ง) จิรายุ นวเกตุ และอีกหลายๆ คน บางคนเสียชีวิตไปแล้ว

ประชาไท - ทำไมทหารตำรวจเพ่งเล็งเฉพาะกลุ่มวาดะห์ ยังมีกลุ่มอื่นอีกหรือไม่
เด่น - ไม่มี มีกลุ่มเดียว กลุ่มดารุสซาลามก็เพิ่งมามีตอนที่จะเปลี่ยนพรรค เขาตั้งชื่อกลุ่มเขาเอง กลุ่มวาดะห์ตั้งปี 2529 ตอนนี้ก็เกือบ 20 ปีแล้ว ถ้าจะแก้ปัญหาจริงๆ ผมก็ยกตัวอย่างประเทศอียิปต์ ประเทศอียิปต์ คณะรัฐมนตรีของเขาทุกครั้งจะมีรัฐมนตรีที่มาจากคนนับถือศาสนาคริสต์ทุกครั้ง นั่งประชุมครม.ร่วมกันได้ เพราะอียิปต์มีคริสต์อยู่ส่วนน้อย เหมือนที่มุสลิมก็เป็นส่วนน้อยของประเทศไทย

เราก็มาคิดว่าน่าจะมีตัวแทนกลุ่มเรานั่งประชุมครม.ทุกครั้งไป ก็เลยเขียนนโยบายบอกว่าพรรคที่เราสังกัดจะเป็นรัฐบาลเอง หรือร่วมรัฐบาลก็ตาม ต้องมีตัวแทนจากกลุ่มเอกภาพครั้งละ 1-2 คนทุกครั้ง ทุกสมัย ทุกคณะรัฐบาล และกำหนดว่าอยากจะให้ทุกคนที่อยู่ในกลุ่มนี้ได้มีโอกาสเข้าไปนั่งในครม. ก็กำหนดระยะเวลาเทอมละ 2 ปี ระยะหลังมานึกได้ว่ามันสั้นเกินไป น่าจะเป็น 4 ปี อาจจะกี่สมัยก็ได้ เพื่อให้ครบ 4 ปี อย่างผมเองนั่งอยู่ 2 สมัยจึงครบ 2 ปี ครบแล้วผมก็ออก

ปี 2538 ผมสอบตก โดยการกลั่นแกล้งของฝ่ายข้าราชการประจำ อันนี้พิสูจน์ได้ว่าเขาแกล้งอย่างไร แต่ตอนนั้นยังไม่มีกกต. แล้ววันที่รู้ผลว่าสอบตก ผมก็บอกอาจารย์วันนอร์ ที่เป็นรองหัวหน้าว่าให้รับเป็นหัวหน้า เพราะผมหมดสภาพแล้ว ในประเทศไทย ส.ส.สอบตกเขาเปรียบเหมือนหมาเน่าตัวหนึ่ง ไม่มีความหมายอะไรเลย อาจารย์วันนอร์บอกไม่ต้องออกเป็นต่อไปก็ได้ แต่ผมยืนยันว่าไม่ได้

ปี 2539 ผมเป็นผู้แทนอีกสมัยหนึ่ง ก่อนจะหมดสมัยผมก็ลาออกมาเป็นวุฒิสมาชิก ซึ่งยุ่งเกี่ยวกับพรรคการเมืองไม่ได้ ก็เลยไม่ได้ติดตามไม่ได้ถามข่าว เพราะมันคนละสภา

ประชาไท - สมัยที่ท่านสอบตก คุณพลากร เป็นผู้ว่าฯ ปัตตานี ก่อนจะมาเป็นผอ.ศอ.บต.
เด่น - ใช่

ประชาไท - วันนี้ท่านก็ไม่ได้เป็นสมาชิกของกลุ่มวาดะห์แล้ว
เด่น - ไม่ได้ เพราะรัฐธรรมนูญเขาห้ามยุ่งเกี่ยวกับกลุ่มการเมือง พรรคการเมือง ก็ถอนตัว 100% ไม่ยุ่งเลย สมัยที่เขาเรียกประชุมตลอด แต่ผมก็ไม่ได้ร่วมเลย

ประชาไท - กลุ่มวาดะห์รุ่นแรกๆ ส่วนใหญ่จะเป็นปัญญาชน นักกิจกรรมใช่ไหม
เด่น - ใช่ อย่างศาสนาอื่นก็มี ปรีชา บุญมี ส.ส.ปัตตานี ศาสนาพุทธ แล้วก็มีส.ส.นราธิวาส ไม่แน่ใจว่าเป็นคริสต์หรือเปล่า จำชื่อไม่ได้ แต่ชื่อเล่นชื่อวิคเตอร์ ครั้งแรกสมัยประชาธิปัตย์สมัคร 5 คน เป็นมุสลิม 3 ไม่ใช่มุสลิม 2 เสร็จแล้วประชาธิปัตย์สัญญาว่า ถ้าได้ 5 คนให้เป็นรัฐมนตรี 1 คน แต่พอได้ 5 คนจริงๆ ก็ไม่ได้เป็น ก็เกิดกลุ่ม 10 มกราขึ้นมา ก็แยกไปทำพรรคประชาชน

ประชาไท - คุณวีระ มุสิกพงศ์ ไม่ได้อยู่ด้วยหรือ
เด่น - คุณวีระนั่นสิ ที่ดึงวาดะห์ไปอยู่ด้วย ผมบอกไม่เอาแล้วกับประชาธิปัตย์ก็โดนครั้งหนึ่งแล้ว เหมือนโดนหลอก เหตุการณ์ปี 2519 เหมือเหตุการณ์วันนี้ไม่มีผิด เกิดจากการประท้วงใหญ่ที่มัสยิดกลาง 40 กว่าวัน สมัยคึกฤทธิ์ ปราโมช พอหลังประท้วงใหญ่ คนกำลังเกลียดรัฐบาลอยู่ ประชาธิปัตย์ก็มาสวมรอยไปเลย คุณวีระเหมือนกัน 10 ปีต่อมา ก็มาชวนเราให้สมัครในนามพรรคประชาธิปัตย์ ก็ได้หมดแบบนี้ ล้มช้างหมดเลย พอมาสมัยที่ 2 ตกหมด เหลือผมคนเดียว คนที่นั่นลืมง่าย นี่ก็เหมือนกัน

พอปี 2519 ประชาธิปัตย์ก็บอกว่าถ้าได้หมดจะให้เป็นรัฐมนตรี 1 คน รัฐมนตรีจะมายังไง ตอนนั้นมีชมรมผู้นำมุสลิม ให้ชมรมผู้นำมุสลิมลงคะแนนลับเลือกรัฐมนตรีในจำนวนที่ได้ตอนนั้น 8 คน เมื่อโหวตเสียงผมได้ที่หนึ่ง แต่คุณสุรินทร์ มาศดิตถ์ ก็ออกไอเดียใหม่ โต๊ะครูเลือกไม่เอาให้มาเลือกกันเองทั้งหมด 13 คน ทั้งสงขลา เชียงใหม่ กรุงเทพฯ โหวตเสียงก็ไม่ให้เป็น one man one vote (หนึ่งคนหนึ่งเสียง) กลัวเราจะได้อีก ก็เลยใช้วิธีคนหนึ่งลง 3 คน มันก็ตีกันมั่วหมด ในที่สุดคนที่ได้คะแนนสูงสุดกลับเป็นคนนอกกลุ่ม มันก็หลอกชัดๆ ตรงนี้ที่ผู้นำมุสลิมโกรธมาก หลังจากปี 2522 ที่เหลือผมอยู่ประชาธิปัตย์คนเดียว หลังจากนั้นเขาก็ไม่ให้ผมอยู่แล้ว เขาบังคับให้ออก ผมก็ออกไปอยู่ชาติไทยปี 2526

พอตั้งกลุ่มใหม่ คุณวีระมาอีกแล้ว บอกว่าตอนนี้เป็นเลขาธิการแล้ว มีอำนาจเต็มที่แล้ว เราก็เชื่อ ที่ไหนได้คนอื่นไม่เอาด้วยก็เลยต้องออก แต่พอผมมาเป็นวุฒิฯ แล้วก็ขาดการติดต่อกับกลุ่มวาดะห์ไป ไม่ยุ่งเลย ปล่อยให้กลุ่มเขาทำงานไป

จริงๆ แล้วประชาชนไม่ใช่ไม่เอากลุ่มวาดะห์ ประชาชนไม่เอาไทยรักไทย ไม่เอารัฐบาลต่างหาก ตรงนี้ชัดเจน เพราะถ้าไม่เอากลุ่มวาดะห์ก็น่าจะเอากลุ่มดารุสซาลาม ซึ่งเดิมอยู่ประชาธิปัตย์แล้วมาอยู่ไทยรักไทย ตั้งกลุ่มชื่อดารุสซาลาม ประชาชนก็ไม่เอาเหมือนกัน เพราะมันคือไทยรักไทยนั่นเอง สรุปแล้วประชาชนไม่เอาไทยรักไทย

ประชาไท - แสดงว่าฐานประชาชน ตัดขาดออกจากนักการเมือง
เด่น - เวลานี้วาดะห์หลายคนให้สัมภาษณ์ก็ถูกของเขาว่าเวรกรรมของเขาแท้ๆ ประการที่สองอย่างที่ "บูราฮานุดิน" พูดว่า เขาเสนอแล้วรัฐบาลไม่เอาอะไรเลย ไม่ทำอะไรเลย ขณะเดียวกันประชาชนเขาก็ไม่รู้ เขายังถูกฆ่าตายทุกวัน เหตุการณ์ร้ายทุกวัน ไม่เห็นส.ส.ปริปากพูดเลย ไม่เห็นมาพบชาวบ้านเลย ไม่เห็นชี้แจง ชาวบ้านไม่รู้เรื่องเลย ประชาชนก็ไม่เข้าใจว่า เขาพยายายามแล้วนะ แต่นายกฯ ไม่เอาจะให้ทำยังไง ผมดูนิสัยนายกฯ แล้วผมเชื่อ ซึ่งตอนนั้นกลุ่มวาดะห์ก็ไม่พูด ด้วยเหตุนี้เองประชาชนจึงปฏิเสธ ตอนที่นายกฯ รู้คืนนั้นว่าแพ้หมด ผมฟังนายกฯ พูดแล้วก็สบายใจที่นายกฯ ว่า ถือเป็นการเตือน เป็นสัญญาณเตือนรัฐบาล ต้องแก้ไข สองวันเท่านั้นนายกฯ ก็กลับเป็นนายกฯ คนเดิมอีกบอกภายใน 4 ปีจะกวาดให้เรียบหมด ยิ่งมีข่าวจะจับนักการเมืองระดับชาติอีก ทั้งยะลา ปัตตานี จะโดนผมหรือไม่ไม่รู้ ก็ยิ่งไปกันใหญ่

ประชาไท - ตอนที่อาจารย์วันนอร์เป็นหัวหน้ากลุ่มปี 2538 เข้าไปอยู่พรรคความหวังใหม่หรือยัง
เด่น - เข้าแล้ว หลังจากเราออกจากประชาธิปัตย์ เราก็ไปอยู่พรรคประชาชน แล้วพรรคประชาชนก็รวม 4 พรรคเข้าด้วยกันเป็นพรรคเอกภาพ ก็ยืมชื่อกลุ่มเราไป ผมก็ได้เป็นรัฐมนตรีช่วยฯ สาธารณสุข เป็น 2 เดือนกว่าโดนรสช. (คณะรักษาความสงบเรียบเรียบร้อยแห่งชาติ) อาจารย์วันนอร์ก็อยู่ด้วยกันมาตลอด ถือเป็นครั้งแรกที่กลุ่มเราได้เป็นรัฐมนตรี จากนั้นก็มาเป็นในสมัยความหวังใหม่ เป็นต่อจนครบ 2 ปี

ประชาไท - เหตุผลที่ออกจากวาดะห์ นอกเหนือจากการสอบตกแล้ว มีเหตุผลอื่นไหม
เด่น - ไม่มี แล้วก็ประสานเป็นการภายในมาตลอด หลายคนพยายามแหย่ให้แตกกัน ตอนหลังเราทำงานร่วมกัน เขาเป็นฝ่ายรัฐบาล ผมเป็นฝ่ายตรวจสอบ ก็ได้ประสานงานกันเรื่องอาหารฮาลาล ผมมีตำแหน่งเป็นเลขาธิการคณะกรรมการอิสลามกลางแห่งประเทศไทย ผมดูแลฮาลาลในประเทศไทย รัฐบาลก็ตั้งคณะกรรมการขึ้นมาคณะหนึ่งเรียกว่า คณะกรรมการพัฒนากิจการฮาลาล ก็ให้อาจารย์วันนอร์เป็นประธาน ผมเป็นรองประธาน ก็ทำงานด้วยกันตลอด ไปต่างประเทศด้วยกันตลอด เราสัมพันธ์กันในงานอื่นไม่ใช่งานการเมืองทางพรรค แต่คนมองว่าเราขัดแย้งกัน

นายกฯ ยังเคยถามว่า "พี่เด่น ถามจริงๆ ขัดแย้งกับท่านวันนอร์หรือเปล่า" ผมก็บอกว่าเพิ่งไปต่างประเทศด้วยกัน ทำไมนายกถามอย่างนี้ ท่านก็บอก ไม่รู้เห็นเขาพูดกัน

ประชาไท - ช่วงไหนถือว่าวาดะห์ดำเนินกิจกรรมการเมืองถึงจุดสูงสุด
เด่น - ตอนอยู่พรรคความหวังใหม่ ตอนนั้นเราเฟื่องมาก ชาวบ้านรู้จักหมด และทำกิจกรรมหลายๆ อย่าง

ประชาไทรายงาน