สงครามข้อมูลข่าวสารกรณี 'อาวุธเคมี' ใน 'ซีเรีย' พบบัญชีปลอมต้องสงสัยเต้าข่าวเข้าข้างรัฐบาล 'อัสซาด'

สื่อบีบีซีตั้งข้อสังเกตเกี่ยวกับกรณีข้อกล่าวหาเรื่องอาวุธเคมีครั้งล่าสุดในซีเรีย ว่ามีกลุ่มคนที่สร้างบัญชีออนไลน์ในการเผยแพร่ข้อมูลอีกแบบหนึ่งเกี่ยวกับเหตุการณ์ ซึ่งต้องสงสัยว่าจะมีการดำเนินการอย่างเป็นระบบและจงใจที่จะเผยแพร่ 'ข่าวปลอม' แบบเดียวกับที่รัสเซียเคยพยายามให้บัญชีผู้ใช้เหล่านี้ใส่ร้ายป้ายสีกลุ่มอาสาสมัครช่วยเหลือด้านมนุษยธรรมในซีเรียมาก่อน
 
21 เม.ย. 2561 ในขณะที่ผู้ตรวจการจากองค์กรเพื่อการห้ามอาวุธเคมี (OPCW) กำลังพยายามเข้าถึงพื้นที่เมืองโดมาเพื่อตรวจสอบว่ามีการใช้อาวุธเคมีสังหารผู้คนในพื้นที่จริงหรือไม่ รัฐบาลซีเรียและพันธมิตรของพวกเขาอย่างรัสเซียก็กล่าวหาว่าเรื่องอาวุธเคมีนั้นเป็นการจัดฉากของชาติตะวันตกและไม่ได้เกิดขึ้นจริง
 
ท่ามกลางการต่อสู้กันด้วยข่าวสารและข้ออ้างความชอบธรรมสื่อบีบีซีตั้งข้อสังเกตว่ามีคนที่เรียกตัวเองเป็น "นักกิจกรรมโซเชียลมีเดีย" จำนวนหนึ่งที่ตั้งตนว่าเป็นผู้ทราบเรื่องราวที่เกิดขึ้นในวันที่ 7 เม.ย. ที่เกิดเหตุอาวุธเคมี แต่คนกลุ่มนี้กลับพูดโดยกล่าวอ้างใช้คำแบบเดียวกับสื่อรัฐบาลรัสเซีย เช่นคำว่า "จัดฉาก" โดยกล่าวหาว่ามีกลุ่มหัวรุนแรงหรือกลุ่มจารชนที่พยายามสร้างเรื่องกล่าวหารัฐบาลบาชาร์ อัลอัสซาด ของซีเรียเพื่อสร้างความชอบธรรมให้กับการแทรกแซงจากตะวันตก
 
มีการตั้งข้อสังเกตว่ากลุ่มผู้ใช้โซเชียลมีเดียเหล่านี้จะเรียกตัวเองว่าเป็นผู้ "ต่อต้านสงคราม" แต่บีบีซีระบุว่าพวกเขามีท่าที "ต่อต้านการแทรกแซงจากตะวันตก" ไปจนถึง "สนับสนุนรัฐบาลซีเรีย" มากกว่า คนกลุ่มนี้ยังกล่าวหาองค์กรสื่อนานาชาติไม่ว่าจะมาจากฝ่ายการเมืองใดก็ตามว่าเป็นพวกเดียวกับรัฐบาลตะวันตก รวมถึงกล่าวหากลุ่มสิทธิมนุษยชนในรูปแบบเดียวกัน ว่าเข้าข้างชาติตะวันตก เข้าข้างซาอุดิอาระเบีย หรือเป็นพวกกลุ่มหัวรุนแรงอย่างอัลกออิดะฮ์ที่พยายามวางแผนลับๆ ยึดครองซีเรีย
 
ในหมู่บัญชีผู้ใข้งานที่น่าสงสัยเหล่านี้ บีบีซียกตัวอย่างคือบัญชีผู้ใช้ชื่อ วาเนสซา บีลลีย์ (@VanessaBeeley) และ ซาราห์ อับดัลลาห์ (@sahouraxo) บีลลีย์เป็นคนที่เขียนให้กับสื่อ 21stcenturywire.com ที่ถูกจัดแบ่งไว้ในเว็บตรวจสอบอคติของสื่อว่าเป็นสื่อที่นำเสนอ "ทฤษฎีสมคมคิดและการคาดเดาเอาเอง" รวมถึง "มีอคติเอียงขวาสุดขั้ว" บีลลีย์ ยังวิจารณ์สื่อใหญ่ๆ ของตะวันตกหลายในเรื่อการรายงานข่าวเกี่ยวกับอาวุธเคมีที่เธอเชื่อว่าไม่เป็นความจริงด้วย
 
จากการเข้าไปสังเกตการณ์การโพสต์โซเชียลมีเดียของบัญชีผู้ใช้ 2 รายนี้ในช่วงเดือน เม.ย. 2561 พบว่า พวกเขามักจะโพสต์เกี่ยวกับประเด็นข้อกล่าวหาอาวุธเคมีในซีเรียอย่างเดียวแทบจะไม่มีประเด็นอื่นเลย อาจจะมีประเด็นความสัมพันธ์ระหว่างประเทศที่เกี่ยวข้องบ้างเป็นบางครั้ง นอกเหนือจากเรื่องนี้แล้วก็มีเพียงการพูดถึงรายงานข่าวบีบีซีที่กล่าวหาพวกเขา โดยมีการแชร์ลิงค์ข่าวบีบซีรวมถึงการพยายามตอบโต้-แก้ต่างข้อกล่าวหาว่าเป็นโซเชียลมีเดียที่เอียงข้าง มีหลายครั้งที่อ้างอิงแหล่งที่มาจากสื่อสนับสนุนรัสเซีย มีกลุ่มเพื่อนของบัญชีผู้ใช้บางคนก็พยายามทำลายความชอบธรรมของสื่อใหญ่ตะวันตกทั้งฝ่ายซ้ายและฝ่ายขวาแม้กระทั่งเรื่องเล็กๆ อย่างตั้งคำถามต่อการขอบริจาคของสื่อเดอะการ์เดียน
 
แต่เมื่อถึงเวลาที่สื่อตะวันตกอย่างบีบีซีขอสัมภาษณ์พวกเขา พวกเขากลับปฏิเสธไม่ยอมให้สัมภาษณ์เสียเอง บีบีซีตั้งข้อสังเกตว่าบัญชีองซาราห์ อับดัลลาห์ แสดงออกในทางสนับสนุนอัสซาดและสนับสนุนรัสเซียอย่างชัดเจน แม้ว่าเธอจะระบุว่าตัวเองเป็น "นักวิจารณ์ภูมิศาสตร์การเมืองอิสระชาวเลบานอน" แต่ก็ไม่เคยมีการปรากฏชื่อในที่ใดมาก่อน และเว็บล็อกที่เธอใช้ก็ไม่ได้มีโพสต์อะไรอยู่เลย
 
อย่างไรก็ตามแม้จะเป็นบัญชีผู้ใช้ที่น่าสงสัย แต่ก็ทำตัวส่งอิทธิพลต่อการพูดคุยอภิปรายกันในประเด็นซีเรียได้ โดยไม่เพียงแค่พยายามเผยแพร่ข่าวสนับสนุนรัสเซียหรือต่อต้านสื่อตะวันตกเท่านั้น พวกเขายังสร้างเรื่องใส่ร้ายกลุ่มอาสาสมัครทำงานกู้ชีพในซีเรียอย่าง "ไวท์เฮลเมตส์" ด้วย
 
จากการศึกษาวิจัยของบริษัทวิจัยโลกออนไลน์ "กราฟิกา" เมื่อช่วงปี 2560 ระบุว่าคนกลุ่มที่ได้รับการหนุนหลังจากรัสเซียกล่าวหาว่ากลุ่มไวท์เอลเมตส์มีส่วนเกี่ยวของกับอัลกออิดะฮ์ โดยข้อเท็จจริงแล้วกลุ่มไวท์เฮลเมตส์นั้นมีชื่อเรียกอย่างเป็นทางการคือกลุ่มคุ้มครองพลเรือนซีเรียที่ปฏิบัติหน้าที่ด้านมนุษยธรรม มาจากกลุ่มอาสาสมัครรวม 3,400 คน จากหลายสาขาวิชาชีพซึ่งในอดีตคนเหล่านี้เคยเป็นครู, วิศวกร, คนตัดผ้า หรือนักดับเพลิง พวกเขาเป็นหน่วยกู้ชีพที่ทำงานช่วยเหลือพลเรือนซีเรียนับหมื่นคนได้ในช่วงที่มีสงครามกลางเมือง
 
จอห์น เคลลี ประธานบริหารของกราฟิกากล่าวว่าการวิเคราะห์ข้อมูลแสดงให้เห็นถึงแบบแผนบางอย่างที่คนกลุ่มนี้ใช้ และมีลักษณะบางอย่างที่ทุกคนทำเหมือนๆ กัน เช่นในกรณีของอับดัลลาห์ที่มีอิทธิพลมากพบว่าผู้ติดตามเธอมักจะมีความสนใจร่วมกันบางอย่าง เช่น เป็นกลุ่มสนับสนุนเป้าหมายของปาเลสไตน์ สนับสนุนรัสเซีย เป็นพวกชาตินิยมคนขาว เป็นพวกกลุ่มขวาจัดหรืออนุรักษ์นิยมที่สนับสนุนโดนัลด์ ทรัมป์ ขวาจัดในยุโรปรวมถึงกลุ่มผู้เชื่อเรื่องสมคบคิด 
 
คนกลุ่มนี้ยังเคยผลักดันเรื่องเล่าในแบบของตัวเองเกี่ยวกับซีเรียตั้งแต่การโจมตีด้วยอาวุธเคมีเมื่อปี 2560 ด้วยแฮชแท็ก #SyriaHoax  ที่อ้างว่ากรณีอาวุธเคมีปี 2560 ก็เป็น "เรื่องแต่ง" เช่นกัน ขัดกับหลักฐานที่ได้รับมาจากการตรวจสอบของยูเอ็น
 
สก็อตต์ ลูคัส ศาตราจารย์ด้านการเมืองระหว่างประเทศจากมหาวิทยาลัยเบอร์มิงแฮมและบรรณาธิการสื่ออีเอเวิร์ลวิวกล่าวว่าถึงแม้จะเป็นเรื่องดีที่มีคนนำเสนอมุมมองด้านข้อมูลข่าวสารที่ต่างออกไปจากมุมมองแบบทางการ แต่กรณีของโซเชียลแพร่ข่าวปลอมเหล่านี้ก็น่าเป็นห่วง กลุ่มคนเหล่านี้ไม่ได้ทำในสิ่งที่เป็นการรายงานข่าวเลยแต่เป็นการทำตัวเป็นแหล่งข่าวเสียเองและมีการเอียงข้างอย่างมาก เพราะพวกเขาเริ่มต้นด้วย "เรื่องเล่า" แทนที่จะเริ่มต้นด้วย "ข้อเท็จจริง" และสิ่งที่น่ากลัวกว่านั้นคือการที่เรื่องนี้เล่าเท็จเหล่านี้แพร่สะพัดออกไปกลบทับข้อเท็จจริงหรือมุมมองอื่น
 
นอกจากนี้ยังเคยมีการตั้งข้อสังเกตว่าการแพร่กระจายข้อมูลเท็จอาจจะเป็นเครื่องมืออย่างหนึ่งในการโฆษณาชวนเชื่อของรัสเซีย เดวิด แพทริการากอส ผู้เขียนหนังสือเกี่ยวกับอิทธิพลของโซเชียลมีเดียกล่าวว่า ในยุคก่อนหน้านี้โฆษณาชวนเชื่อของโซเวียตจะพยายามสร้างภาพให้สหภาพโซเวียตดูเป็นสังคมต้นแบบ แต่ในตอนนี้รัสเซียใช้วิธีการโฆษณาชวนเชื่อด้วยการสร้าง "เรื่องเล่า" หลายแบบออกมาจำนวนมากจนทำให้คนสับสนมองไม่ออกว่าเรื่องไหนเป็นความจริง
 
 
เรียบเรียงจาก
 
Syria war: The online activists pushing conspiracy theories, BBC, 19-04-2018
 
How Syria's White Helmets became victims of an online propaganda machine, The Guardian, 18-04-2018
 
การสังเกตการณ์ account twitter
 
vanessa beeley
 
Sarah Abdallah

ร่วมบริจาคเงิน สนับสนุน ประชาไท โอนเงิน กรุงไทย 091-0-10432-8 "มูลนิธิสื่อเพื่อการศึกษาของชุมชน FCEM" หรือ โอนผ่าน PayPal / บัตรเครดิต (รายงานยอดบริจาคสนับสนุน)

ติดตามประชาไทอัพเดท ได้ที่:
Facebook : https://www.facebook.com/prachatai
Twitter : https://twitter.com/prachatai
YouTube : https://www.youtube.com/prachatai
Prachatai Store Shop : https://prachataistore.net
ข่าวรอบวัน
สนับสนุนประชาไท 1,000 บาท รับร่มตาใส + เสื้อโปโล

ประชาไท