จากกรณีภาพยนตร์ "แสงศตวรรษ" ของ "เจ้ย" อภิชาติพงศ์ วีระเศรษฐกุล ไม่ผ่านการพิจารณาของกองเซ็นเซอร์ภาพยนตร์ โดยคณะกรรมการมีเงื่อนไขให้ฉายหนังเรื่องนี้ได้ก็ต่อเมื่อต้องตัดฉากที่มีปัญหาบางฉากออกไป ได้แก่ ฉากแรกพระสงฆ์กำลังเล่นกีตาร์ ฉากที่สองมีภาพของพระปรากฏในฉากที่มีการเล่นเครื่องร่อน ฉากที่สามหมอดื่มเหล้าก่อนออกรายการโทรทัศน์ และฉากที่สี่อวัยวะเพศของหมอชายเกิดแข็งตัวในโรงพยาบาล โดยคณะกรรมการกองเซ็นเซอร์เห็นว่าทั้งสี่ฉากที่มีปัญหานั้น ไม่เหมาะสมที่นำเสนอต่อสาธารณชน อ้างจาก มาตรา 4 ของ "พระราชบัญญัติภาพยนตร์ พ.ศ.2473" [1] ว่าฉากที่กล่าวไปข้างต้นนั้นส่งผลกระทบต่อ "ศีลธรรมอันดี" [2]

และได้ดำเนินการตามมาตรา 5 และ 7 ของพระราชบัญญัติดังกล่าว คือ การห้ามฉายภาพยนตร์ ห้ามนำภาพยนตร์ออกนอกราชอาณาจักร และยึดภาพยนตร์นั้นไว้ [3]

ข้อมูลจาก "มูลนิธิหนังไทย" (Thai Film Foundation) ทำให้ทราบว่า ปกติคณะกรรมการกองเซ็นเซอร์จะถูกตั้งขึ้นเพื่อพิจารณาภาพยนตร์เป็นเรื่องๆ ไป โดยเป็นตัวแทนจากองค์กรต่างๆ เช่น ตัวแทนสำนักงานตำรวจ ตัวแทนสมาพันธ์ภาพยนตร์ ตัวแทนสื่อ และตัวแทนจากองค์กรซึ่งปรากฏ "ตัวตน" ในภาพยนตร์เรื่องนั้นๆ ไม่ได้เป็นคณะกรรมการที่จะพิจารณาภาพยนตร์ในทุกๆ เรื่อง

คณะกรรมการกองเซ็นเซอร์ของภาพยนตร์ "แสงศตวรรษ" นั้น นอกเหนือไปจากตัวแทนสำนักงานตำรวจ ตัวแทนภาพยนตร์ และตัวแทนสื่อแล้ว จึงมีตัวแทนจากแพทยสภา ตัวแทนจากกรมการศาสนา ตัวแทนจากกระทรวงวัฒนธรรม รวมไปถึงตัวแทนอาจารย์มหาวิทยาลัยด้วย โดยการตัดสินว่าฉากใดควรถูก "เซ็นเซอร์" นั้น ก็ไม่มีบรรทัดฐานใดๆ เป็นแกนกลางประกอบการพิจารณา

ในกรณีนี้จึงทำให้เห็นว่า การพิจารณาของกองเซ็นเซอร์เป็นการใช้วิจารณญาณของคณะกรรมการแต่ละบุคคล ซึ่งก็มาจากแต่ละองค์กร ไม่ได้มีการพิจารณาอย่างมีมาตรฐานเดียวกันสำหรับภาพยนตร์ที่ส่งเข้ามาสู่กองเซ็นเซอร์ ดังนั้นเราจึงพบว่าภาพยนตร์แต่ละเรื่องได้รับการปฏิบัติแตกต่างกันไป

จากเหตุการณ์ดังกล่าว ถือเป็นสิ่งที่น่าเสียดายสำหรับชาวไทยเป็นอย่างยิ่ง ที่พลาดโอกาสได้รับชม "หนังอาร์ต" ซึ่งก้าวขึ้นไปมีชื่อเสียงในระดับโลกเรื่องนี้ โดย "แสงศตวรรษ" นั้นได้เข้ารอบสุดท้ายในเทศกาลภาพยนตร์เวนิสประจำปี ครั้งที่ 63 ที่ประเทศอิตาลีซึ่งมีเพียงภาพยนตร์เพียง 20 เรื่องเท่านั้นที่ได้รับการคัดสรร ร่วมทั้งยังคว้ารางวัลตัดต่อภาพยอดเยี่ยมจากงานเทศกาลภาพยนตร์นานาชาติฮ่องกง ครั้งที่ 31 ได้ไว้อีกด้วย

ยิ่งไปกว่านั้น "หมู" สุภาพ หริมเทพาธิป บรรณาธิการนิตยสาร Bioscope ซึ่งเป็นหนึ่งในผู้ที่ต้องการนำภาพยนตร์ "แสงศตวรรษ" เข้ามาฉาย ให้ข้อมูลว่า ทีมงานภาพยนตร์ "แสงศตวรรษ" ตัดสินใจยุติการเข้าฉายในประเทศไปแล้ว เพื่อแสดงจุดยืนที่จะไม่ตัดฉากต่างๆ ที่ไม่ผ่านกองเซ็นเซอร์ เพราะต้องการรักษาคุณภาพของผลงานไว้ให้ตรงกับความตั้งใจในการสร้างมันขึ้นมา

ในวันที่ 11 เม.ย. ที่ผ่านมา ทีมงานจึงติดต่อเพื่อขอรับฟิล์มภาพยนตร์คืนในสภาพเดิม โดยได้ทำจดหมายเป็นลายลักษณ์อักษรแจ้งแก่คณะกรรมการกองเซ็นเซอร์ว่าจะยุติการฉายภาพยนตร์เรื่องนี้ และยืนยันว่าจะไม่มีการยื่นอุทธรณ์อีก เนื่องจากไม่ต้องการฉายในระบบอีกต่อไป แต่คณะกรรมการกองเซ็นเซอร์กลับไม่ยอมคืนฟิล์มภาพยนตร์ให้แก่ทีมงานในสภาพเดิม โดยชี้แจงกลับมาว่าจะคืนให้ก็ต่อเมื่อคณะกรรมการกองเซ็นเซอร์ได้นำฟิล์มไปทำการตัดฉากดังกล่าวออกเสียก่อน ซึ่งการกระทำดังกล่าวของกองเซ็นเซอร์อาจขัดต่อมาตรา 19 ในพระราชบัญญัติฉบับเดียวกันนี้ได้ [4]

นอกจากนี้ยังได้เสริมว่า ถ้ามีการตัดฉากดังกล่าวทิ้งโดยที่ผู้จัดทำไม่ยินยอม การกระทำดังกล่าวถือเป็นการทำลายทรัพย์สิน และอาจมีการฟ้องร้องกันต่อไป ด้านของ "เจ้ย" อภิชาติพงษ์ ผู้กำกับภาพยนตร์ อยู่ระหว่างเดินสายแถลงข่าวในต่างประเทศ 

ล่าสุดวันนี้ (12 เม.ย.50) "ประชาไท" ได้รับอีเมล์จากนิตยสาร Bioscope แจ้งว่า การติดต่อขอฟิล์มภาพยนตร์ "แสงศตวรรษ" คืนจากคณะกรรมการกองเซ็นเซอร์ในสภาพสมบูรณ์ดังเดิม ยังคงไม่ประสบผลสำเร็จ สถานการณ์จะคลี่คลายไปอย่างไร "ประชาไท" จะตามติดสถานการณ์ต่อไป