ปิ่นแก้ว เหลืองอร่ามศรี: คัลท์ตุ๊กตาลูกเทพกับการบริโภคภาวะเหนือจริง

ประชาไททำหน้าที่เป็นเวที เนื้อหาและท่าที ความคิดเห็นของผู้เขียน อาจไม่จำเป็นต้องเหมือนกองบรรณาธิการ

ชาวบ้านที่เขาบูชาต้นไม้เพราะเชื่อว่ามีเทพที่ใบ้หวยแม่น หรือที่พากันเซ่นสรวงพญานาค เพราะเชื่อว่าบันดาลความอุดมสมบูรณ์ให้กับไร่นา ไม่พบว่ามีใครอุตริเอาต้นไม้จำแลง หรือพญานาคจำลอง มาเดินช็อปปิ้ง หรือร่วมนั่งกินบุฟเฟ่ต์ประหนึ่งว่าเป็นลูกหลาน หรือญาติสนิท

เพราะแม้ว่าในคติความเชื่อของชาวบ้าน สิ่งเหนือธรรมชาติและสิ่งตามธรรมชาติจะดำรงอยู่และมีอิทธิพลต่อกันและกันก็จริง แต่ต่างคนก็ต่างอยู่ในภพภูมิของตน ไม่มายุ่งวุ่นวาย ปะปนให้สับสนอลหม่าน จักรวาลวิทยาของชาวบ้านว่าด้วยสิ่งศักดิ์สิทธิ์ กับโลกของพวกสาวกตุ๊กตาลูกเทพ จึงเป็นจักรวาลคนละใบ การกล่าวว่าคัลท์ลูกเทพเป็นอะไรที่สืบเนื่องกันมาแบบ “ไทยๆ” ตามคติความเชื่อเกี่ยวกับสิ่งเหนือธรรมชาติ จึงฟังดูออกจะง่ายเกินไป

ในทางตรงข้าม ดิฉันกลับเห็นว่า คัลท์ตุ๊กตาลูกเทพของเหล่าชนชั้นกลาง กลับไม่ใช่ลัทธิบูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์อย่างที่มักกล่าวอ้างกัน หากแต่เป็นลัทธิการบริโภคประเภทหนึ่ง เป็นการบริโภค ของก๊อป / ของเทียม ที่ไม่แยแสต้นแบบหรือแคร์ต่อการแยกแยะระหว่างสิ่งที่จริงกับความจริงล้นเกิน (simulacra)

ความสุขของการบริโภคประเภทนี้ อยู่ที่การได้ normalize ความวิปริตของความจริง (perversion of reality) ที่ตนเองได้ครอบครองหรือเสพอยู่ ผ่านวาทกรรมความศักดิ์สิทธิ์ การทำบุญ หรือกระทั่งการทำความดี แปลงให้เป็นเรื่องปกติ และแสดงมันออกมาเป็นอัตลักษณ์กลุ่ม ในแง่นี้ ความสัมพันธ์กับสิ่งสังเคราะห์ (synthetic relationship) จึงไม่ได้เพียงถูกทึกทักเอาว่าเป็นจริงเพียงแค่ในปริมณฑลความเชื่อส่วนบุคคล หรือในพื้นที่ส่วนตัว/ในบ้านเท่านั้น หากแต่ถูกนำออกมาจัดแสดง โอ้อวดในที่สาธารณะ เพื่อแสดงให้โลกเห็นว่า แฟนตาซีความสัมพันธ์กับสิ่งสังเคราะห์ดังกล่าวนั้นเป็นสิ่งที่จริงแท้แน่นอน และดังนั้น จึงยิ่งสร้างแรงปรารถนาต่อผู้ที่ยังไม่ได้ครอบครอง ทำให้ตลาดค้าความเหนือจริงแผ่ขยายกันคึกคักอย่างเหลือเชื่อ

ในสังคมที่การบริโภค hyper reality กลายเป็นสิ่งสามัญสำหรับชนชั้นกลาง การเสพความเหนือจริงมีบทบาทสำคัญในการหล่อหลอมอัตลักษณ์และโลกแฟนตาซีของพวกเขาเหล่านี้ ซึ่งก็ไม่ได้ต่างอะไรไปจาก ปริมณฑลทางการเมืองของพวกเขา การ normalize ความวิปริตของความจริงทางการเมือง กลายเป็นอุดมคติประจำวัน เป็นสิ่งที่ถูกเสพ เชื่อ และบูชาไม่ต่างไปจากตุ๊กตาลูกเทพ การลงฑัณฑ์เหยื่อการไล่ล่าแม่มด ความเชื่อในเศรษฐกิจอันมั่นคงของไทย การบูชาความดีของผู้นำทหาร ฯลฯ เป็นคัลท์ของการบริโภคสิ่งเหนือจริงที่มีมาก่อนหน้าแล้ว

แต่ในขณะที่คัลท์บูชาของสังเคราะห์อย่างตุ๊กตาลูกเทพ มาแล้วก็คงจะไปในไม่ช้า ลัทธิบูชาของเทียมทางการเมืองของเหล่าชนชั้นกลาง คงจะยังอยู่กับสังคมไทยไปอีกนาน

ส่วนชาวบ้านตาดำๆก็คงจะก้มหน้าขูดต้นไม้ และขอหวยจากพญานาคกันต่อไป

 

 

ร่วมบริจาคเงิน สนับสนุน ประชาไท โอนเงิน กรุงไทย 091-0-10432-8 "มูลนิธิสื่อเพื่อการศึกษาของชุมชน FCEM" หรือ โอนผ่าน PayPal / บัตรเครดิต (รายงานยอดบริจาคสนับสนุน)

ติดตามประชาไทอัพเดท ได้ที่:
Facebook : https://www.facebook.com/prachatai
Twitter : https://twitter.com/prachatai
YouTube : https://www.youtube.com/prachatai
Prachatai Store Shop : https://prachataistore.net
ข่าวรอบวัน
สนับสนุนประชาไท 1,000 บาท รับร่มตาใส + เสื้อโปโล

ประชาไท