ศาลอาญานัดไต่สวนคดีการตายเสื้อแดงจากการชุมนุมการเมือง เพิ่ม 3 ราย พาดหัวข่าวของมติชนออนไลน์ กรณีการเสียชีวิตจากการชุมนุมเรียกร้องประชาธิปไตยของคนเสื้อแดง (ดูได้ที่ http://www.matichon.co.th) โดยในข่าวสรุปได้ว่า จะมีการไต่สวนการตายโดยศาลอาญากรุงเทพใต้จำนวน 3 คดี คือ การเสียชีวิตของนายฮิโรยูกิ มูราโมโตะ ช่างภาพสำนักข่าวรอยเตอร์ ชาวญี่ปุ่น ในวันที่ 21 พฤษภาคม เวลา 09.00 น. การตายของนายประจวบ ประจวบสุข และนายเกียรติคุณ ฉัตร์วีระสกุล ถูกยิงที่บริเวณถนนพระราม 4 ใต้ทางด่วนพระราม 4 เมื่อวันที่ 16 พฤษภาคม 2553 ไปเสียชีวิตที่โรงพยาบาลทั้งสองคน ศาลนัดไต่สวนวันที่ 28 พฤษภาคม เวลา 09.00 น. ทั้ง 3 ราย อัยการอาญากรุงเทพใต้ 1 ระบุว่า เชื่อว่าการตายของผู้ตายเป็นการตายโดยผิดธรรมชาติอันเกิดจากการกระทำของเจ้าพนักงานซึ่งอ้างว่าปฏิบัติราชการตามหน้าที่ จึงส่งสำนวนยื่นคำร้องต่อศาลให้ทำการไต่สวนการตายของผู้ตายตามกฎหมาย

การไต่สวนการตายโดยศาลดังกล่าว เป็นไปตามกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 150 วรรคสาม โดยกฎหมายกำหนดว่า ในกรณีที่มีการตายเกิดขึ้นจากสาเหตุใดสาเหตุหนึ่งใน 2 กรณี คือ

ในกรณีโดยการกระทำของเจ้าพนักงาน ซึ่งอ้างว่าปฏิบัติราชการตามหน้าที่ กรณีเช่นนี้ ได้แก่ การวิสามัญฆาตกรรม คนร้ายที่ยิงต่อสู้เจ้าหน้าที่ตำรวจขณะทำการจับกุม หรือกรณีที่เมื่อเร็วๆ นี้ เจ้าหน้าที่ทหารพรานยิงใส่ชาวบ้านที่ปัตตานี ทำให้ชาวบ้านเสียชีวิต 4 ศพ โดยเจ้าหน้าที่ทหารพรานอ้างว่า มีคนร้ายหลบซ่อนอยู่ในรถกระบะที่ถูกยิง หรือกรณีที่เจ้าหน้าที่ตำรวจยิงใส่รถแจ๊สสีขาว โดยเข้าใจว่าเป็นรถคนร้ายขนยาเสพติด เป็นต้น หรือ

การตายเกิดขึ้นในระหว่างอยู่ในความควบคุมของเจ้าพนักงานซึ่งอ้างว่าปฏิบัติราชการตามหน้าที่ กรณีดังกล่าวเช่น ผู้ต้องหาอยู่ในควบควบคุมของตำรวจเสียชีวิตในห้องขัง หรือผู้ต้องขังเสียชีวิตในเรือนจำ เป็นต้น

ทั้งสองกรณีต้องมีการไต่สวนการตายโดยศาล สำหรับกรณีของคนเสื้อแดงที่ถูกยิงเสียชีวิตในการชุมนุมเรียกร้องประชาธิปไตยนี้ เป็นการเสียชีวิตเพราะการกระทำของเจ้าพนักงานซึ่งอ้างว่าปฏิบัติราชการตามหน้าที่

มาตรา 150 ของประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญานี้ บัญญัติขึ้นโดยมีความมุ่งหมายในการให้ความเป็นธรรมแก่ทั้งเจ้าหน้าที่รัฐที่อ้างว่าปฏิบัติราชการตามหน้าที่ และญาติของผู้เสียชีวิตเพราะการปฏิบัติหน้าที่ดังกล่าว เพื่อต้องการให้มีการพิสูจน์จากคนกลาง คือศาล ในการนำหลักฐานมาเปิดเผยในศาลว่า การปฏิบัติราชการตามหน้าที่นั้น กระทำตามอำนาจหน้าที่ที่กฎหมายอนุญาต ด้วยความสุจริต ส่วนญาติผู้ตายก็ต้องหาหลักฐานมาโต้แย้งหรือแสดงให้เห็นว่า ยังไม่เชื่อมั่นหลักฐานของเจ้าหน้าที่ที่นำมาเสนอต่อศาล จึงต้องแต่งทนายความเข้ามาซักค้านและนำสืบพยานหลักฐานของตน ดังนั้นในการดำเนินการเพื่อให้ได้ความจริงดังกล่าว จึงมีบุคคลหลายฝ่ายเข้าร่วมด้วย กล่าวคือ

ขั้นตอนแรกเมื่อมีกรณีการตายตามความหมายดังกล่าว กฎหมายกำหนดให้เจ้าหน้าที่ของรัฐ 4 ฝ่าย ร่วมกันทำการชันสูตรพลิกศพ คือ 1.พนักงานอัยการ 2. พนักงานฝ่ายปกครองตำแหน่งตั้งแต่ระดับปลัด อำเภอหรือเทียบเท่าขึ้นไปแห่งท้องที่ที่ศพนั้นอยู่ 3. พนักงานสอบสวน และ 4. แพทย์ ** โดยเฉพาะแพทย์นั้นกฎหมายระบุให้ต้องเป็นแพทย์ทางนิติเวชศาสตร์ซึ่งได้รับวุฒิบัตรหรือได้รับหนังสืออนุมัติจากแพทยสภา เพราะเหตุว่า สาเหตุการตายดังกล่าวจำเป็นต้องใช้ผู้เชี่ยวชาญทางด้านการพิสูจน์ศพ ว่าผู้ตายนั้น เสียชีวิตจากอาวุธหรือวัตถุใด วิถีของอาวุธหรือลักษณะของอาวุธน่าจะเกิดจากอะไร ในทางนิติวิทยาศาสตร์นั้น แพทย์สามารถตรวจสอบเบื้องต้นได้ หากมีข้อสงสัยสาเหตุการเสียชีวิต ก็ต้องทำการผ่าศพในภายหลัง แต่ในท้องถิ่นที่ห่างไกล ไม่มีแพทย์ทางนิติวิทยาศาสตร์หรือมีแต่ไม่สามารถปฏัติหน้าที่ได้ กฎหมายก็อุดช่องว่างไว้โดยให้สามารถใช้แพทย์ประจำโรงพยาบาลของรัฐหรือแพทย์สาธารณสุขหรือแพทย์โรงพยาบาลเอกชนในพื้นที่ได้ ซึ่งทนายความของผู้ตายต้องซักค้านพยานของเจ้าหน้าที่ว่าได้สอบสวนแล้วมีการดำเนินการให้ลงชื่อในการชันสูตรพลิกศพร่วมกันในขณะที่ตรวจศพจริง ไม่ใช่มาลงชื่อในภายหลัง ที่สำคัญรายงานการตรวจศพของแพทย์ต้องมีรายละเอียดเพียงพอที่จะทำให้เข้าใจได้ว่า สาเหตุการตายเกิดจากอะไร มิใช่บันทึกลอยๆว่า ตายเพราะขาดอากาศหายใจ แต่ควรระบุด้วยว่าทำไมจึงขาดอากาศหายใจ หรือเขียนเพียงว่า “ตายเพราะไม่หายใจ” แต่รายงานการชันสูตรพลิกศพของแพทย์ที่เป็นประโยชน์ต่อความยุติธรรม เช่น “จากการชันสูตรพลิกศพพบบาดแผลถลอกและรอยฟกช้ำตามร่างกาย กับกระดูกซี่โครงที่หัก เกิดจากร่างกายของผู้ตายถูกกระแทกด้วยของแข็ง ทำให้กระดูกซี่โครงหัก แล้วกระดูกซี่โครงข้างขวาของผู้ตายที่หักได้ไปแทงเยื่อหุ้มปอด ทำให้มีลมรั่วออกจากปอด อันเป็นเหตุโดยตรงที่ทำให้ผู้ตายถึงแก่ความตาย” (รายงานการชันสูตรพลิกศพอิหม่ามยะผา กาเซ็ง)

ขั้นตอนที่สอง เมื่อได้มีการชันสูตรพลิกศพตามวรรคสามแล้วให้พนักงานสอบ สวนทำสำนวนชันสูตรพลิกศพแล้วส่งไปยังพนักงานอัยการ (ภายใน สามสิบวัน นับแต่วันที่ได้ทราบเรื่อง ซึ่งสามารถขยายระยะเวลาได้อีกไม่เกิน 60 วัน)

ขั้นตอนที่สาม เมื่อได้รับสำนวนชันสูตรพลิกศพแล้ว ให้พนักงานอัยการทำคำร้องขอต่อศาลชั้นต้นแห่งท้องที่ที่ศพนั้นอยู่ เพื่อให้ศาลทำการไต่สวนและทำคำสั่งแสดงว่าผู้ตายคือใคร ตายที่ไหน เมื่อใด และถึง เหตุและพฤติการณ์ที่ตาย ถ้าตายโดยคนทำร้ายให้กล่าวว่าใครเป็นผู้กระทำร้ายเท่าที่จะทราบได้

ดังนั้นการไต่สวนการตายโดยศาลจึงเป็นไปตามนัยนี้ เพื่อให้ศาลตรวจสอบว่าความตายที่เกิดจากการปฏิบัติหน้าที่ของเจ้าพนักงานซึ่งอ้างว่าปฏิบัติราชการตามหน้าที่นั้น ผู้ตายเป็นใคร ตายที่ไหน ตายอย่างไร หากตายโดยเจ้าหน้าที่ก็ให้บอกว่าใครเป็นคนทำ กฎหมายจึงอนุญาตให้ญาติผู้ตายสามารถแต่งทนายความเข้ามานำสืบพยานหลักฐาน พยานบุคคล และซักค้านพยานของพนักงานอัยการ ซึ่งคำสั่งศาลจากการไต่สวนในคดีนี้ ไม่ใช่การนำเจ้าหน้าที่ผู้กระทำตามหน้าที่มาลงโทษ หรือต้องรับผิดชอบทางคดี กรณีจะเป็นข้อหาในคดีอาญาก็ต่อเมื่อ ผลจากคำสั่งศาลแสดงว่าเจ้าหน้าที่กระทำให้ตาย โดยไม่ใช่การปฏิบัติราชการตามหน้าที่ เมื่อนั้นพนักงานสอบสวนต้องจัดทำสำนวนเป็นคดีขึ้นใหม่ และดำเนินการฟ้องร้องเจ้าหน้าที่ผู้นั้น หรือกลุ่มนั้นในคดีอาญา นี่เองจึงเป็นเหตุให้เจ้าพนักงานที่ปฏิบัติหน้าที่โดยมิชอบเกรงกลัว ว่าศาลจะมีคำสั่งไม่เป็นประโยชน์ต่อตนเอง การไต่สวนการตายโดยศาลจึงเป็นกระบวนการหนึ่งในการอำนวยความยุติธรรมให้แก่ประชาชน

สำหรับการตายของคนเสื้อแดง และประชาชนที่เข้าร่วมชุมนุมเพื่อประชาธิปไตย นั้น ต้องมีการติดตามการไต่สวนให้ดี เพราะมีแนวโน้มในหลายกรณีที่เมื่อศาลมีคำสั่ง ว่าเป็นการตายที่เกิดจากการกระทำของเจ้าพนักงาน เจ้าพนักงานที่เกี่ยวข้องจะติดต่อญาติผู้ตายและยินยอมเจรจาชดใช้ค่าเสียหายเป็นตัวเงิน เพื่อให้ไม่ต้องไปรับผิดชอบทางคดี ซึ่งการชดใช้ค่าเสียหายดังกล่าวเป็นภัยคุกคามความสงบสุขในสังคมประชาธิปไตยเป็นอย่างยิ่ง