ชำนาญ จันทร์เรือง : ความรักชาติ (Patriotism)

ประชาไททำหน้าที่เป็นเวที เนื้อหาและท่าที ความคิดเห็นของผู้เขียน อาจไม่จำเป็นต้องเหมือนกองบรรณาธิการ

ชำนาญ จันทร์เรือง


 

 

"ความรักชาติ คือการสนับสนุนประเทศของเราตลอดเวลา และสนับสนุนรัฐบาลของท่านเมื่อรัฐบาลนั้นสมควรได้รับการสนับสนุน (Patriotism is supporting your country all the time and your government when it deserves.)"

มาร์ก ทเวน/นักเขียนผู้ยิ่งใหญ่ชาวอเมริกัน

 

 

            ในประวัติศาสตร์การเมืองของไทยเราอาวุธที่ทรงประสิทธิภาพที่สุดที่ใช้ทำลายฝ่ายตรงข้ามก็คือการโจมตีฝ่ายตรงข้ามว่าไม่รักชาติ ทั้งๆที่ความหมายหรือนิยามของคำว่า ความรักชาตินั้นยังไม่เคยมีการอรรถาธิบายให้ชัดเจนว่าอย่างไรถึงจะเรียกว่าความรักชาติ อย่างไรถึงจะเรียกว่าความไม่รักชาติ

            ความรักชาติของไทยเรานั้นได้ถูกผูกขาดโดยรัฐและเจ้าหน้าที่ของรัฐมาโดยตลอด นับแต่สมัยจอมพล ป.พิบูลสงคราม ที่มีการปลูกฝังอุดมการณ์ชาตินิยมควบคู่ไปกับ การโฆษณาชวนเชื่อทางการเมืองที่ว่า "เชื่อผู้นำชาติพ้นภัย" หรือ จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ ที่ว่า "ข้าพเจ้าขอรับผิดชอบแต่เพียงผู้เดียว"ซึ่งในที่สุดก็พิสูจน์แล้วว่าไม่จริง

            ความรักชาติถูกผูกขาดโดยคนบางกลุ่มบางเหล่ามาโดยตลอดว่าเป็นผู้ที่มี ความรักชาติมากกว่าคนกลุ่มอื่น ซึ่งน่าแปลกที่จำนวนคดีผู้ที่ถูกลงโทษในข้อหาคอร์รัปชันไม่ว่าจะเป็นโทษทางอาญาหรือโทษทางวินัยกลับเกิดในคนกลุ่มต่างๆเหล่านั้นมากกว่ากลุ่มอื่นๆ ดังปรากฏข่าวคราวมาโดยตลอด จึงควรที่เราจะต้องมาพิจารณาว่าอย่างไรจึงจะเป็นความรักชาติที่แท้จริง

            ความรักชาตินั้นเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมทางการเมือง(political culture) ซึ่งในแต่ละสังคมนั้นจะถูกกำหนดขึ้นหรือได้รับอิทธิพลจากสภาวะแวดล้อมหลายประการ เช่น ประวัติศาสตร์ ขนบธรรมเนียม ประเพณี ศาสนา ฯลฯ โดยผ่านกระบวนการ ขัดเกลาทางสังคม(political socialization) โดยสถาบันต่างๆ เพื่อจะถ่ายทอดวัฒนธรรมทางการเมืองจากรุ่นหนึ่งไปสู่รุ่นหนึ่งอย่างต่อเนื่องและมีลักษณะที่เปลี่ยนแปลงให้ เข้ากับสภาวะแวดล้อมต่างๆเสมอ

ประเภทของวัฒนธรรมทางการเมือง

            1) แบบจำกัดวงแคบ(parochial political culture) คือ วัฒนธรรมทางการเมืองแบบดั้งเดิมที่บุคคลไม่รู้และไม่สนใจการเมือง และไม่คิดว่าจะได้รับผลกระทบ จากการเมือง คนที่มีความคิดทางการเมืองแบบนี้จึงไม่คิดว่าจะเข้าไปมีส่วนร่วมทางการเมือง ทำให้ประชาชนมีสำนึกทางการเมืองต่ำ ขาดการมีส่วนร่วมทางการเมือง

            2) แบบไพร่ฟ้า(subject political culture) คือ วัฒนธรรมทางการเมืองที่บุคคลสนใจและเข้าใจการเมืองบ้าง แต่อยู่ในในลักษณะที่เป็นการยอมรับอำนาจของผู้ปกครอง ดังนั้น จึงไม่สนใจที่จะเข้าไปมีส่วนร่วมทางการเมืองเช่นกัน

            3) แบบมีส่วนร่วม(participant political culture) คือ วัฒนธรรมทางการเมืองที่บุคคลสนใจการเมืองและตระหนักว่าการเมืองมีผลกระทบต่อชีวิตเขาทุกในด้าน พวกเขาจึงกระตือรือร้นที่จะเข้ามามีกิจกรรมทางการเมืองทั้งในระดับท้องถิ่นและระดับชาติ

            ประเทศไทยเราอยู่ในกระแสแห่งการเปลี่ยนผ่านจากเดิมที่คนไทยเรามีวัฒนธรรมทางการเมืองแบบดั้งเดิมที่จำกัดวงแคบในสมัยสมบูรณาญาสิทธิราชย์มาสู่วัฒนธรรมทางการเมืองแบบไพร่ฟ้า ซึ่งถูกครอบงำด้วยข้าราชการและทหารติดต่อกันมาตั้งแต่สมัยหลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475 มาโดยตลอด แม้ว่าจะมีการวิวัฒนาการไปสู่วัฒนธรรม ทางการเมืองแบบมีส่วนร่วมตามรัฐธรรมนูญปี 2540 แต่ก็ต้องสะดุดด้วยการรัฐประหาร 19 กันยายน 2549

            อย่างไรก็ตามการเปลี่ยนแปลงของชุมชนชนบทที่ถูกกระแสของวิวัฒนาการของวัฒนธรรมทางการเมืองของเมืองใหญ่ด้วยการสื่อสาร และการกลับไปรับใช้สังคมบ้านเกิด ทำให้วัฒนธรรมทางการเมืองในชนบทเกิดการเปลี่ยนแปลงมากขึ้น วัฒนธรรมทางการเมือง แบบดั้งเดิมและแบบไพร่ฟ้าของไทยไม่สามารถอยู่รอดได้ และต้องมีการเปลี่ยนแปลงไปสู่วัฒนธรรมทางการเมืองแบบมีส่วนร่วมในที่สุด

            ฉะนั้น ความรักชาติซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมทางการเมืองก็ต้องมี การวิวัฒนาการจากแบบดั้งเดิมที่จำกัดวงแคบและแบบไพร่ฟ้าไปสู่วัฒนธรรมทางการเมืองแบบ มีส่วนร่วม ซึ่งย่อมมีความแตกต่างจากความรักชาติแบบเดิมๆที่ในบางครั้งแปรสภาพไปสู่ ความคลั่งชาติ(chauvinism) ทำให้เกิดการรบราฆ่าฟันกัน ไม่ว่าจะเป็นเหตุการณ์การปลุกระดมเข้ายึดดินแดนเพื่อนบ้านเพื่อจุดมุ่งหมายของการเป็นมหาอาณาจักรไทย ไม่ว่าจะเป็นเหตุการณ์ความขัดแย้งกรณีเขาพระวิหาร ไม่ว่าจะเป็นเหตุการณ์ 6 ตุลาคม 2519 จนล่าสุดคือเหตุการณ์ฆ่ากันระหว่างเสื้อเหลืองกับเสื้อแดงอันเนื่องมาจากการปลุกระดมให้รักชาติ จนกลายเป็นการคลั่งชาติ

            จะเห็นได้ว่าจากคำกล่าวของมาร์ก ทเวน ที่ผมยกขึ้นมาข้างต้นนั้นแม้ว่าจะกล่าวไว้เกือบร้อยปีมาแล้วยังคงเป็นความสัตย์จริงอยู่เสมอ และเป็นความรักชาติในวัฒนธรรมทางการเมืองแบบมีส่วนร่วมหรือแบบประชาธิปไตย โดยเฉพาะอย่างยิ่งกับการสนับสนุนรัฐบาลเมื่อรัฐบาลนั้นสมควรได้รับการสนับสนุนและแน่นอนว่าไม่สนับสนุนรัฐบาลหากรัฐบาลนั้น ไม่สมควรได้รับการสนับสนุน

            ความรักชาติในสังคมประชาธิปไตยไม่จำเป็นที่จะต้องเห็นด้วยกับรัฐบาลหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐในทุกเรื่อง ความรักชาติมิใช่อยู่ที่การร้องเพลงชาติได้เสียงดังหรือไพเราะกว่าคนอื่น ความรักชาติมิใช่อยู่ที่ว่าจะต้องยืนตรงเคารพธงชาติวันละ 2 ครั้งทุกวันโดยเคร่งครัด ความรักชาติมิใช่อยู่ที่การกล่าวคำปฏิญาณต่อหน้าเสาธงทุกเช้าก่อนเข้าเรียนหรือเข้าทำงาน ความรักชาติมิได้หมายความว่าผู้ที่กล่าวคำปฏิญาณหรือคำสาบานตนจะรักชาติมากกว่าคนอื่นไม่ว่าจะเป็นในการฝึกอบรมมวลชนหรือก่อนการเข้ารับตำแหน่งทางราชการทั้งฝ่ายประจำหรือฝ่ายการเมือง

แต่ความรักชาติอยู่ที่การทำความเห็นให้ตรงและพร้อมจะท้วงติงหากรัฐบาลหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐกระทำไม่ถูกต้องหรือกำลังจะพาเราไปลงเหว ความรักชาติอยู่ที่การไม่หนุนหลังให้คนฆ่ากันด้วยความต่างเพราะสีเสื้อหรือความคิดเห็น ความรักชาติอยู่ที่การเห็นคนในชาติไม่จะอยู่ส่วนไหนหรือส่วนใดของประเทศมีสิทธิ์มีเสียงเท่ากัน มีศักดิ์ศรีแห่งความเป็นมนุษย์เท่าเทียมกัน ความรักชาติอยู่ที่การปฏิบัติตามกฎหมายอย่างเท่าเทียมกันไม่ว่าเขาเหล่านั้นจะอยู่ในชนชั้นใดของสังคมต่างหาก จึงจะเรียกว่าความรักชาติที่แท้จริง

 

-------------------------

หมายเหตุ เผยแพร่ครั้งแรกในกรุงเทพธุรกิจฉบับประจำวันพุธที่ 25 มีนาคม 2552

ร่วมบริจาคเงิน สนับสนุน ประชาไท โอนเงิน กรุงไทย 091-0-10432-8 "มูลนิธิสื่อเพื่อการศึกษาของชุมชน FCEM" หรือ โอนผ่าน PayPal / บัตรเครดิต (รายงานยอดบริจาคสนับสนุน)

ติดตามประชาไทอัพเดท ได้ที่:
Facebook : https://www.facebook.com/prachatai
Twitter : https://twitter.com/prachatai
YouTube : https://www.youtube.com/prachatai
Prachatai Store Shop : https://prachataistore.net
ข่าวรอบวัน
สนับสนุนประชาไท 1,000 บาท รับร่มตาใส + เสื้อโปโล

ประชาไท