พฤกษ์ เถาถวิล

คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี

เขื่อนผลิตกระแสไฟฟ้าพลังน้ำบ้านกุ่ม[1] เมกะโปรเจกต์มูลค่ากว่าหนึ่งแสนสองหมื่นล้านบาท  ที่จะสร้างกั้นแม่น้ำโขง บนพรมแดนไทย-ลาว ในเขตจังหวัดอุบลราชธานี  กำลังเดินหน้าไปอย่างเงียบๆ ที่ผ่านมามีผู้เปิดเผยถึงความไม่ชอบมาพากลของโครงการนี้มามากพอสมควร ทั้งในด้านความไม่คุ้มทุนของโครงการ การดำเนินการที่รวบรัดเข้าข่ายผิดรัฐธรรมนูญ รวมไปถึงเครือข่ายผลประโยชน์ของนักสร้างเขื่อนที่หนุนหลังโครงการนี้อย่างเต็มกำลัง[2]

ในบทความนี้ผู้เขียนใคร่ตั้งข้อสังเกตต่อเครื่องมือสำคัญในการผลักดันโครงการ นั้นคือ "ความรู้" ที่ใช้ในการดำเนินโครงการ ซึ่งความรู้ส่วนหนึ่งปรากฏให้เห็นในเอกสารรายงานการประเมินความเหมาะสมและรายงานสิ่งแวดล้อมเบื้องต้น  ในช่วงปี 2550 ที่ผ่านมา รายงานการประเมินความเหมาะสมเบื้องต้นฯ ได้ถูกใช้เป็นเครื่องมือสำคัญของรัฐบาลในการผลักดันโครงการ รวมทั้งได้นำมาเรียบเรียงเป็นเอกสารเผยแพร่ในการจัดเวทีประชาสัมพันธ์และรับฟังความคิดเห็นในพื้นที่ของโครงการหลายครั้ง[3] ดังนั้นจะได้นำเอกสารการประเมินความเหมาะสมเบื้องต้นฯ และเอกสารฯ เผยแพร่มาเป็นหลักฐานสำคัญในการวิเคราะห์ของบทความนี้   

การสำรวจความเหมาะสม ถือเป็นเรื่องปกติในการดำเนินโครงการใดๆก็ตาม  แต่ที่น่าสนใจก็คือสิ่งที่เพิ่มเข้ามาใหม่คือเรื่อง "รายงานทางสิ่งแวดล้อม" ประเด็นนี้ผู้เขียนคิดว่าเป็นผลมาจากกระแส "การพัฒนาอย่างยั่งยืน" (Sustainable  Development) ที่กลายเป็นกระแสสากล นับตั้งแต่ทศวรรษ 1980 ในแวดวงการพัฒนามีความเห็นร่วมๆกันว่าการพัฒนาอย่างยั่งยืน ได้ทำให้สิ่งแวดล้อมกลายประเด็นหัวใจของการพัฒนาในยุคใหม่  จนบางครั้งถึงกับเรียกว่า "การพัฒนาแบบสีเขียว" (green development)  อย่างไรก็ตามการพัฒนาอย่างยั่งยืนก็มีหลายกระแส ตั้งแต่แนวสุดโต่งที่เสนอให้หันมาทบทวนความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติ รวมทั้งแนวที่เห็นความสำคัญของสิ่งแวดล้อม แต่ก็ไม่เอาด้วยถ้าจะต้องควบคุมการเติบโตทางเศรษฐกิจ ซึ่งก็ดูเหมือนแนวหลังนี้จะเป็นกระแสหลักในปัจจุบัน[4]

ในสังคมไทยอาจกล่าวได้ว่า อิทธิพลของการพัฒนาแบบสีเขียว ปรากฏให้เห็นเป็นหลักเป็นฐาน ใน พ.ร.บ. ส่งเสริมและรักษาสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ พ.ศ.  2535 นับจากนั้นเราจึงคุ้นเคยกับสิ่งที่เรียกว่า  มาตรฐานคุณภาพสิ่งแวดล้อม (ISO….) การควบคุมมลพิษ ภาษีสิ่งแวดล้อม ฯลฯ รวมทั้งเป็นที่มาของ "การประเมินผลกระทบทางสิ่งแวดล้อม" ที่เป็นมาตรการสำคัญของการดำเนินโครงการใหญ่ในปัจจุบัน

เมื่อเป็นเช่นนี้ เราคงคาดคิดว่ากฎหมายที่ให้ความสำคัญกับสิ่งแวดล้อม รวมทั้งการจัดทำการศึกษาทางสิ่งแวดล้อม จะช่วยให้เราพ้นภัยสิ่งแวดล้อม  แต่เราอาจจะหวังอะไรได้ไม่มากนัก เพราะเมื่อพิจารณากฎหมายสิ่งแวดล้อม และการศึกษาทางสิ่งแวดล้อมกรณีบ้านกุ่ม  จะพบว่าเป็นไปตามเกณฑ์สิ่งแวดล้อมนิยมประเภท "เทคโนโลยีนิยม" อย่างเด่นชัด

เทคโนโลยีนิยม (technocentism)  เป็นแนวคิดในการจัดการทรัพยากรและสิ่งแวดล้อมแบบหนึ่ง ที่อยู่บนพื้นฐานของความเชื่อหรืออุดมการณ์ ที่เห็นว่ามนุษย์เป็นศูนย์กลางของสรรพสิ่ง ธรรมชาติคือสิ่งที่ปรากฏอยู่ภายนอก มีไว้ตอบสนองความต้องการของมนุษย์ ความรู้ทางวิทยาศาสตร์ธรรมชาติ ซึ่งเป็นระบบความรู้ที่มีเหตุผล (rationality) และเป็นไปอย่างปราศจากอคติเอนเอียง (value-free) จะเป็นเครื่องมือนำไปสู่การเข้าใจธรรมชาติดังที่มันเป็นอยู่อย่างเป็นภววิสัย (objective) เทคโนโลยี เป็นเครื่องมือสำคัญในการเข้าแทรกแซงธรรมชาติให้เกิดประโยชน์สูงสุดแก่มนุษย์ ในกรณีที่เกิดปัญหาสิ่งแวดล้อม ก็เชื่อมั่นว่าเทคโนโลยีที่ก้าวหน้าก็จะนำพาเราไปสู่ทางออกได้[5] สำหรับเทคโนโลยีที่ว่านี้อาจหมายถึง เทคโนโลยีทางวิทยาศาสตร์ หรือเทคโนโลยีทางสังคมก็ได้ เช่น ระบบตลาด หรือ กฎหมาย (ซึ่งเป็นผลิตผลทางวิทยาการของมนุษย์ในอีกลักษณะหนึ่ง) 

เทคโนโลยีนิยม แม้จะไม่ได้เป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน กับการพัฒนาอย่างยั่งยืนกระแสหลัก  แต่โดยทั่วไปเราก็จะเห็นว่ามันทำงานสนับสนุนกัน การพัฒนาอย่างยั่งยืนตั้งโจทย์ว่า ทำอย่างไรเราจะสร้างความเติบโตทางเศรษฐกิจโดยรักษาสิ่งแวดล้อมได้ด้วย เทคโนโลยีนิยมก็ตอบว่า ทำได้โดยใช้เทคโนโลยี (ทางวิทยาศาสตร์และสังคม) ที่มีประสิทธิภาพสิ

ดังนั้นในบริบทการพัฒนาของไทย ที่ยังมุ่งเน้นการเติบโตทางเศรษฐกิจอย่างไม่เสื่อมคลาย แม้ในบางโอกาสมีการรณรงค์ให้ประหยัดพลังงานหรือลดมลพิษ เช่น ใช้เครื่องไฟฟ้าเบอร์ 5 น้ำมันไร้สารตะกั่ว แม้กระทั่งถุงผ้าในกรณีล่าสุด เราจะไม่พบการเชิญชวนให้ประหยัดอย่างจริงจัง บริโภคให้น้อยลง ปรับเปลี่ยนวิถีชีวิต หรือทบทวนแนวทางการพัฒนา ซึ่งสะท้อนให้เห็นความห่วงใยต่อการเติบโตทางเศรษฐกิจ งกว่าอื่นใด พ.ร.บ. สิ่งแวดล้อมฯ 2535 ซึ่งเน้นส่งเสริมเทคโนโลยี และใช้แรงจูงใจทางกฎหมาย จึงมีค่าเท่ากับเครื่องมือรักษาระดับการเติบโตทางเศรษฐกิจให้มีเสถียรภาพเท่านั้น

สำหรับการสำรวจความเหมาะสมทางสิ่งแวดล้อมเบื้องต้นกรณีเขื่อนบ้านกุ่ม นั้นก็เห็นได้ชัดว่า จัดทำด้วยความรู้ทางวิศวกรรม ซึ่งอยู่ภายใต้แนวคิดเทคโนโลยีนิยม ดังนั้นการศึกษาจึงมีความเชื่อพื้นฐานอยู่แล้วว่าการสร้างเขื่อนเป็นสิ่งที่ดี มีประโยชน์ ความเชื่อนี้จึงกำหนดเป้าหมายการศึกษาไว้ล่วงหน้าแล้ว ยังไม่นับความชอบมาพากลทางการเมืองของการจัดทำการสำรวจ การสำรวจจึงเป็นไปเพื่อให้เกิดการก่อสร้าง มากกว่าจะพิจารณาว่าควรหรือไม่ควรสร้าง

ดังนั้น ผู้เขียนเสนอว่า การสำรวจนี้จึงไม่ใช่ข้อมูลที่ควรเชื่อถือ แต่เป็นเครื่องมือสร้างความชอบธรรมในการผลักดันโครงการภายใต้กรอบกติกามารยาทของยุคการพัฒนาอย่างยั่งยืน  ดังนั้น หากจะมีการพิจารณารายงานการศึกษานี้ เราก็ควรพิจารณาว่า มันได้กลบเกลื่อน บิดเบือน ทำลาย  ความจริงและความรู้ชุดอื่นๆ ที่จะเป็นทางเลือกในการอยู่ร่วมกับธรรมชาติอย่างไร  

มีนักวิชาการเสนอว่า ความรู้ทางวิทยาศาสตร์ (sciences) หรือวิทยาศาสตร์ประยุกต์ (apply sciences) เช่น วิศวกรรมศาสตร์ วิทยาศาสตร์ป่าไม้  - เชื่อว่า-  หรือไม่ก็ -ประกาศว่า - ความรู้ของตนเป็นกลางปราศจากอคติ แต่แท้จริงแล้วไม่เคยมีความรู้ใดเป็นเช่นนั้น หากแต่ดำเนินไปอย่างเป็นการเมืองทั้งสิ้น หมายความว่าถูกใช้โดยแอบอิงหรือรับใช้ผลประโยชน์อันใดอันหนึ่งเสมอ[6] วิธีการหนึ่งก็คือ มันจะสถาปนาตนเองเป็นศาสตร์ของผู้เชี่ยวชาญของรัฐ (technocratization)[7]  ในกรณีของเขื่อนเราจะพบว่า มันเป็นความรู้ของผู้เชี่ยวชาญของรัฐในวงการพลังงาน เป็นคนกลุ่มเล็กๆผู้มีผลประโยชน์ในธุรกิจพลังงาน ที่มีอำนาจผูกขาดรวมศูนย์จัดการพลังงานมาโดยตลอด  

กล่าวเฉพาะกรณีเขื่อนบ้านกุ่มนี้ แรงผลักดันของโครงการก็มีส่วนสำคัญมาจาก แผนพัฒนากำลังการผลิตไฟฟ้า (Power Development Plan - PDP2007) ซึ่งถูกจัดทำขึ้นโดยกลุ่มผู้เชี่ยวชาญพลังงาน แผนนี้ได้คาดการความต้องการใช้ไฟฟ้าใน 15 ปีข้างหน้า ซึ่งบอกว่าประเทศไทยจะต้องการใช้พลังงานไฟฟ้าเป็นทวีคูณ จึงต้องมีการจัดหาพลังงานสำรองไว้ให้เพียงพอ[8] แผนได้ระบุเอาไว้แล้วด้วยว่า จะมีทั้งการสร้างโรงไฟฟ้านิวเคลียร์ และจะได้ไฟฟ้าจากสร้างเขื่อนพลังน้ำแบบเขื่อนบ้านกุ่มอีกหลายเขื่อน กระบวนการกำหนดแผน และการกำหนดทางเลือกในการจัดหาพลังงาน ล้วนแล้วแต่มีข้อสงสัยเรื่องผลประโยชน์แอบแฝง แต่ทั้งหมดก็เกิดขึ้นได้โดยอาศัยสถานภาพของความรู้และการเป็นผู้รู้หรือเชี่ยวชาญของรัฐ  

ในเอกสารการประเมินความเหมาะสมเบื้องต้นฯฉบับเผยแพร่ ในส่วนหลักการและเหตุผลได้แถลงไว้แต่เบื้องต้นในทำนองที่ว่า เศรษฐกิจของประเทศจำต้องเติบโตอย่างต่อเนื่อง ไฟฟ้าเป็นปัจจัยสำคัญ ในขณะที่แม่น้ำโขงก็มีศักยภาพสูงในการผลิตพลังงานไฟฟ้า ดังนั้นจึงควรสร้างเขื่อนแทนที่จะปล่อยให้น้ำไหลลงทะเลเปล่าๆ และยังได้ยกเอาข้อมูลการสร้างเขื่อนจำนวนมากในแม่น้ำโขงเขตประเทศจีนที่ประสบความสำเร็จมาเป็นตัวอย่าง ดังนั้นประเทศไทยจึงควรสร้างเขื่อนบ้านกุ่ม หลักการและเหตุผลนี้ที่อ้างมานี้เป็นเรื่องที่ควรถกเถียงกันแต่ต้น ? แต่ในเอกสารมันกลับกลายเป็นสัจธรรมที่ไม่ต้องสงสัย เป็นข้อสรุปที่ปิดทางของการถกเถียงเพื่อหาทางออกอื่นๆ ซึ่งเกิดจากเป็นอานุภาพของความรู้ที่ดูเหมือนเป็นกลาง บริสุทธิ์ปราศจากผลประโยชน์ และมาจากผู้เชี่ยวชาญผู้ทรงความรู้ของรัฐ

เอกสารฯยังสะท้อนให้เห็นวิธีการทำงานของวิศวกรรมศาสตร์เพื่อยัดเยียดความหมายต่อธรรมชาติในแบบที่พวกเขาต้องการ ดังที่มีผู้เสนอว่า การทำงานของวิทยาศาสตร์/วิทยาศาสตร์ประยุกต์ต่อธรรมชาติ แม้จะดูซับซ้อนเต็มไปด้วยสูตรสมการมากมาย แต่เป้าหมายสำคัญก็คือการลดทอนความซับซ้อนและแยกส่วนธรรมชาติ เพื่อให้สามารถคิดคำนวณผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจได้ง่าย หรือควบคุมได้ดังต้องการ[9]  

ในเอกสารฯ เครื่องมือที่สำคัญในการสร้างความหมายแก่ธรรมชาติเพื่อการควบคุมได้แก่ แผนที่และแผนภาพ ดังที่ปรากฏแผนที่/แผนภาพเป็นส่วนสำคัญของเอกสาร ซึ่งประกอบได้ด้วยแผนที่ภูมิภาคลุ่มแม่น้ำโขงทั้งหมด ลุ่มแม่น้ำโขงตอนล่างในเขตไทยและเพื่อนบ้าน ภาพตัดขวางแม่น้ำโขงตอนบน และแม่น้ำโขงตอนล่างเพื่อ แผนภาพนี้มุ่งแสดงความชัน (slop) และที่ตั้งเขื่อนแบบขั้นบันใดในเขตประเทศจีน และในเขตประเทศไทย-ลาวตามลำดับ

แผนที่ได้ทำให้พื้นที่ตลอดแนวฝั่งโขงถูกมองแบบรวมๆ  แต่ละแห่งกลายเป็นจุดเล็กๆบนพื้นที่ แต่ละพื้นที่ที่มีระบบนิเวศและผู้คนที่หลากหลายเลือนหายและถูกลืมทิ้งไป แม่น้ำโขงกลายเป็นเส้นสีดำทึบบนแผนที่ ที่ทำกินอยู่ที่อาศัยของคนนับล้านๆ ถูกแทนที่ด้วยสัญลักษณ์แสดงแนวเทือกเขา แล้วภาพทั้งก็หมดถูกยึดโยงไว้ด้วยกันด้วยหมุดแสดงชื่อ/ที่ตั้งเขื่อนเรียงรายมาตลอดลำน้ำโขง แม่น้ำทั้งหมดได้กลายเป็นคลองสำหรับผลิตกระแสไฟฟ้า ภาพตัดขวางได้จับผืนโลกออกมาผ่า ความคดเคี้ยวของลำน้ำก่งหิน ร่องน้ำลึก ปูปลาอาหาร ถูกลบทิ้งกลายเป็นเส้นแสดงความชั้น และสันเขื่อนที่เรียงกันเป็นขั้นบันได 

ไม่แปลกถ้าคนทั่วไปจะไม่เข้าใจความหมายของตัวเลขและข้อมูลนี้ แต่นั้นไม่ใช่ปัญหา เพราะหน้าที่ของมันคือแสดงให้เห็นว่า โครงการได้มีการคิดคำนวณมาแล้วอย่างถูกต้องรอบคอบตามหลักวิชาการ อำนาจของตัวเลขและข้อมูลเหล่านี้ก็คือ การเปลี่ยนธรรมชาติ - ซึ่งถ้าปล่อยไว้ก็เปล่าประโยชน์- ให้กลายเป็นตัวเลขผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจอันมหัศจรรย์

 สุดท้ายเมื่อ ควบคุมธรรมชาติและคิดคำนวณผลประโยชน์ออกมาได้แล้ว ก็คือข้อสรุปยืนยัน ผลประโยชน์ของโครงการเขื่อนบ้านกุ่ม ซึ่งจะผลิตกระแสไฟฟ้าได้คิดเป็นเงิน 13,508.6 ล้านบาท/ปี  ด้านการเกษตรจะมีผลพลอยได้คือมีน้ำใช้ทั้งฤดูแล้งและฤดูฝน การเดินเรือขนส่งสินค้าจะสะดวกขึ้น การประมงจะมีปลามากขึ้นจากการยกระดับน้ำของเขื่อน และยังส่งเสริมรายได้จากการท่องเที่ยว ส่วนผลกระทบด้านลบมีไม่มากนัก  คือมีน้ำท่วมหมู่บ้านฝั่งไทยและลาว (เพียง) 4 หมู่บ้าน คิดเป็น 239 หลังคาเรือน น้ำที่ท่วมหน้าเขื่อนจะทำให้ท่วมริมตลิ่งแม่น้ำโขง เป็นเนื้อที่ 13,855 ไร่ ซึ่งอยู่ในวิสัยที่จะจ่ายค่าชดเชยได้ไม่ยากนัก !!

แต่สำหรับผู้คนริมน้ำโขง ความหมายของธรรมชาติมีนัยที่แตกต่างออกไป ล่าสุดมีการวิจัยที่หมู่บ้านริมแม่น้ำโขงแห่งหนึ่ง[10] ที่จะได้รับผลกระทบหากมีการสร้างเขื่อนบ้านกุ่ม  ข้อมูลเบื้องต้นจากการวิจัยพบว่า แม่น้ำโขงที่วิศวกรมองเห็นว่าจะเป็นพื้นที่อ่างเก็บน้ำเหนือเขื่อนนั้น ที่หมู่บ้านแห่งนี้ลำน้ำโขงเป็นระบบนิเวศแบบแก่งหินในแม่น้ำ การขึ้นลงของน้ำโขงตามฤดูกาลผ่านแก่งหินน้อยใหญ่จะก่อให้เกิดสภาพที่แปรเปลี่ยนไปตามจังหวะเวลา นักพัฒนาอาจเรียกว่าหินโสโครก แต่ชาวบ้านมีชื่อเรียกแก่งหินตามลักษณะเฉพาะ แก่งหินแต่ละประเภทเป็นที่พึ่งพาอาศัยสัตว์น้ำ ชาวบ้านรู้จักปลานับร้อยชนิด แต่ละชนิดมีนิสัยต่างกัน แวะเวียนมาวางไข่หรือพำนักที่แก่งหินตามจังหวะเวลา ความเข้าใจในธรรมชาติของล้ำน้ำและสัตว์น้ำ ก่อให้เกิดการคิดค้นเครื่องมือหาปลานับสิบๆชนิด และพัฒนาเทคนิคและวิธีการหาปูปลาอาหารตามลักษณะเฉพาะถิ่น

การที่ผู้คนมาหาปลารวมกัน ก่อให้เกิดการสร้างกติการ่วมกันในการหาปลา กติกาตกผลึกเป็นระบบสิทธิในการใช้และเข้าถึงทำเลหาปลาที่เรียกว่า "ลวงปลา" ในหมู่บ้านนี้งานวิจัยพบลวงปลาหลากหลายประเภท จำแนกตามการถือครองของตระกูล ครอบครัว ปัจเจก ยังมีลวงปลาสาธารณะ และลวงปลาที่ผันแปรตามระบบนิเวศ และเครื่องมือหาปลา      

ส่วนพื้นที่ริมตลิ่งโขงที่ถูกตีค่าจากวิศวกรว่า จะเป็นพื้นที่ที่ถูกน้ำท่วม สำหรับชาวบ้านในหน้าน้ำลดพื้นที่นี้เป็นทำเลการเกษตรชั้นยอด ดินตะกอนที่อุดมสมบูรณ์ที่น้ำพัดพามา ทำให้เป็นแหล่งผลิตพืชอาหารนานาชนิดที่ไม่ต้องพึ่งพาเคมีภัณฑ์ หมู่บ้านนี้มีถั่วลิสงและมันแกวชั้นยอด ในขณะที่หมู่บ้านไม่ห่างกันนักปลูกฝ้ายได้คุณภาพสูง ยังไม่รวมพืชผักและสมุนไพร่อีกสิบๆชนิด

สำหรับชาวบ้าน ลำน้ำโขงจึงมีความสำคัญต่อพวกเขาหลายๆด้าน ในทางเศรษฐกิจการวิจัยพบว่า ชาวบ้านมีฐานะความเป็นอยู่ดีกว่า และมีหนี้สินน้อยกว่าหมู่บ้านอื่นๆในภาคอีสานอย่างเห็นได้ชัด ชาวบ้านส่วนใหญ่มีความพอใจกับความเป็นอยู่ของตัวเอง ปูปลาอาหารที่อุดมสมบูรณ์ปลอดสารพิษยังทำให้พวกเขามีสุขภาวะดีกว่าหมู่บ้านอื่นๆ  บ้านแห่งนี้ยังไม่เพียงเลี้ยงตัวเองทางเศรษฐกิจ แต่ยังเป็นแหล่งผลิตปลาน้ำโขง รวมทั้งพืชผลเกษตรคุณภาพเยี่ยมป้อนตลาดซึ่งขยายออกไปในวงกว้าง พ้นไปจากมิติเศรษฐกิจ ลำน้ำโขงได้กลายเป็นจุดก่อกำเนิด "ความรู้" ที่แสดงออกผ่านการรู้จักพันธุ์ปลาและลักษณะนิสัยปลา รวมทั้งเครื่องมือและวิธีหาปลา อีกทั้งเกิดการสร้างสรรค์สถาบันในการจัดการทรัพยากรเช่นกรณีของลวงปลา ซึ่งสิ่งต่างๆเหล่านี้อาจไม่มีค่าในสายตาของคนภายนอก แต่มันคือความภาคภูมิใจ เป็นที่มาของความรู้สึกว่ามีความสำคัญ มีคุณค่า  มีตัวตน มีเอกลักษณ์ ซึ่งอาจเรียกรวมๆกันว่า  ศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์ ที่คงไม่อาจตีค่าเป็นเงิน หรือทดแทนด้วยสิ่งอื่นๆ  

เมื่อเข้าใจความหมายธรรมชาติในมุมของชาวบ้าน เปรียบเทียบกับนักสร้างเขื่อน เราจะเห็นได้ถึงการให้คุณค่าที่สวนทางกัน ในสภาวะที่ฝ่ายหลังได้เปรียบทางสถานภาพ ประกอบกับการใช้ความรู้ทางวิทยาศาสตร์เป็นพลานุภาพ เพื่อที่จะอ้างความเป็นเจ้าของ ครอบงำ ควบคุมธรรมชาติมาใช้เพื่อประโยชน์ตามแนวทางของตน โดยไม่ใยดีต่อคนอีกกลุ่มหนึ่งที่พึ่งพาธรรมชาติในฐานะฐานอ้างอิงของความเป็นมนุษย์ สังคมเราจึงอยู่ในยุคสมัยแห่งความรุนแรงทางสิ่งแวดล้อม[11]ที่ต้องการความเติบโตทางเศรษฐกิจไม่สิ้นสุด นักล่าเงินยุคใหม่ข้ามดินแดนออกไปรุกรานทรัพยากร ใช้อำนาจในนามของรัฐ ข้ออ้างเพื่อส่วนรวม และความรู้  พร่าผลาญทรัพยากรของคนกลุ่มอื่นๆอย่างเลือดเย็น ดังที่เกิดขึ้นที่เขื่อนบ้านกุ่ม และยังมีเขื่อนอีกมากมายที่รอสร้างบนลำน้ำโขง เป็นลำดับ

บทความนี้วิจารณ์ความรู้ทางวิศวกรรมศาสตร์สำหรับการสร้างเขื่อน ในฐานะแขนงวิชาหนึ่งทางวิทยาศาสตร์ เพื่อชี้ให้เห็นฐานะการเป็นเครื่องมือก่อวินาศกรรมทางสิ่งแวดล้อม และความไม่เป็นธรรมทางสังคม ผู้เขียนกล่าวถึงความรู้อีกแบบหนึ่งของชาวบ้านที่ถูกมองข้ามไป  แต่ก็ไม่ได้ต้องการเสนอให้ความรู้แบบชาวบ้านกลายเป็นขั้วตรงกันข้ามที่เราจะต้องเลือกอย่างไม่พิจารณา สิ่งที่เราควรตระหนักก็คือการปล่อยให้ความรู้แบบใดแบบหนึ่งครอบงำการตัดสินใจในการพัฒนา ก็เท่ากับเราปิดทางเลือกที่ดีอื่นๆ และจำนนต่อผลประโยชน์แก่คนบางกลุ่ม ดังนั้นเราจึงควรเปิดให้ธรรมชาติเป็นพื้นที่ของการดำรงชีวิตและความรู้ที่หลากหลาย เพื่อปลดปล่อยธรรมชาติจากการถูกจองจำของการถูกขูดรีดทำลาย.