ผศ. ดร. ธำรงศักดิ์ เพชรเลิศอนันต์

วิทยาลัยนวัตกรรมสังคม มหาวิทยาลัยรังสิต

 

 

1. 6 ตุลา ยังมีอนาคต?

                                                                                   

            หัวข้อที่ได้รับมอบหมายให้นำเสนอในวาระ 32 ปี 6 ตุลา ในปี 2551 นี้ ทำให้ผมรู้สึกประหลาดใจอย่างทันทีเมื่อได้รับการทาบทามให้มาเป็นผู้นำเสนอหลัก โดยความรู้สึกนั้นมีเป็น 2 แนวทางด้วยกัน ความรู้สึกแรก คือการที่ฝ่ายคณะกรรมการจัดงาน 6 ตุลา คิดหัวข้อ "อนาคตของ 6 ตุลา 2519" ขึ้นมานั้น ในฐานะที่ผมศึกษามาทางด้านประวัติศาสตร์ ก็คิดในแง่บวกว่าฝ่ายคณะกรรมการจัดงานประสงค์ที่จะประเมินสถานะทางประวัติศาสตร์ของเหตุการณ์ 6 ตุลา เพื่อที่จะประมวลและกำหนดแนวทางในการดำเนินงานต่อไปในแผน 5 ปี หรือ 10 ปีของกลุ่มคนรุ่น 6 ตุลา แต่เมื่อหวนรำลึกว่า คนรุ่น 6 ตุลานี้ต่างเป็นนักวางแผนยุทธศาสตร์และยุทธวิธีที่ชำนาญการอย่างยิ่ง แม้กระทั่งในวงการธุรกิจการค้าและการเมืองก็สามารถบรรลุความสำเร็จอย่างยอดเยี่ยม ดังนั้น กลุ่มคนรุ่น 6 ตุลา นี้ก็ย่อมมีความสามารถอย่างยิ่งที่จะประเมินสถานะของ 6 ตุลาด้วยพวกเขาเอง ในสภาพการณ์ของสังคมไทยในปัจจุบันได้เป็นอย่างดี ดังจะเห็นได้จากความสำเร็จตามที่มุ่งหวังในรอบทศวรรษที่ผ่านมาที่สามารถผลักดัน "อนุสรณ์สถาน" ในรูปประติมากรรม "6 ตุลา 2519" ให้เข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของประติมากรรมชุดกำแพงประวัติศาสตร์ของธรรมศาสตร์ที่บริเวณหน้าหอประชุมใหญ่ [1] และสามารถที่จะประกาศ "พิธีกรรมรำลึก" ผ่านข่าวสารในหน้าหนึ่งของสื่อหนังสือพิมพ์ได้ทุกปี

            ความรู้สึกที่สองและแรงกว่า คือ เกิดปัญหาบางประการทั้งทางความคิดและความเชื่อในกลุ่มคนรุ่น 6 ตุลาในบริบทของสังคมการเมืองปัจจุบัน อันส่งผลให้เกิดความหวั่นไหวต่ออนาคตของสถานทางประวัติศาสตร์ 6 ตุลา แม้ว่าโดยข้อเท็จจริง 6 ตุลา นั้นเป็นเรื่องทางประวัติศาสตร์ ที่ไม่ว่าอย่างไรมันก็ต้องเป็นส่วนหนึ่งของประวัติศาสตร์ชาติไทยอยู่วันยังค่ำ ไม่ว่าจะมีกลุ่มคนรุ่น 6 ตุลาอยู่หรือไม่ก็ตาม แต่ในด้านกลับกัน ประวัติศาสตร์ 6 ตุลา ก็อาจจะค่อยๆ สาบสูญ เสื่อมทรามไปจากความรับรู้ของคนรุ่นในอนาคต หรืออาจมีความทรงจำต่อประวัติศาสตร์6 ตุลา ที่บิดเบี้ยวได้มากยิ่งๆ ขึ้นไปได้ หากไม่มี "เจ้าภาพ" ที่เข้มแข็งพอ และหรือยังไม่อาจสร้างฐาน "ความรู้" และแรงจูงใจที่จะแสวงหาความรู้นี้ได้มากพอสำหรับคนรุ่นต่อไป

            บทบาทของบุคคลต่างๆ ในการเมืองไทยในวันนี้ อันเป็นยุค "หลังทักษิณ?-หลังขิงแก่?" ได้สะท้อนภาพให้เห็นที่อาจเป็นเสมือน "การล้างไพ่" ของคู่ตรงข้ามทางความเชื่ออุดมการณ์ของบุคคลที่มีส่วนข้องเกี่ยวกับ 6 ตุลา 2519 ดังปรากฏในคอลัมน์ "เรียงคนมาเป็นข่าว" โดย "วิหคเหินฟ้า" ที่ว่า

 

อีก 2 วันจะถึงวันที่ 6 ตุลาคม 2551 พล.ต.จำลอง ศรีเมือง-สมศักดิ์ โกศัยสุข-พิภพ ธงไชย 3 แกนนำพันธมิตรประชาชนเพื่อประชาธิปไตย ยืนอยู่ฝั่งเดียวกันใน "ทำเนียบรัฐบาล" ประกาศหลักการ "การเมืองไทย" ที่เป็น "การสรรหา" มากกว่า "เลือกตั้ง"

แต่ถ้าย้อนเวลากลับไป 32 ปี 6 ตุลาคม 2519 วันสังหารพิราบในมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ เชื่อไหมว่าวันนั้น "พล.ต.จำลอง" ยืนอยู่ฝั่งเดียวกับสมัคร สุนทรเวช คือ "ฝ่ายปราบ" ส่วน "พิภพ-สมศักดิ์" อยู่ฝั่ง "ผู้ถูกปราบ" เช่นเดียวกับ สุรพงษ์ สืบวงศ์ลี-จาตุรนต์ ฉายแสง [2]

 

            ตัวอย่างข้างต้นนี้ย่อมสะท้อนภาพได้อย่างดีว่า คนกลุ่มรุ่น 6 ตุลา ต่างก็สามารถเป็น "นักการเมืองที่ดี" ตามมาตรฐานของโลกการเมืองไทยที่เคยเป็นมา ทั้งเนื้อหาของ 6 ตุลา ที่เคยมุ่งหมายว่าจะเป็นเครื่องรั้งเหนี่ยวความรุนแรงในระดับต่างๆ ที่รัฐจะทำกับประชาชนไทยของตนให้ลดน้อยถอยลง กลับเป็นว่าในสถานการณ์ปัจจุบัน คนรุ่นนี้หลายคนกลับเป็นผู้ร่วมกระทำและร่วมชมความรุนแรงในหลากระดับด้วยตนเอง เหมือนภาพของเด็กน้อยผู้ยืนยิ้มที่ดูการทุบตีซากศพที่แขวนที่ต้นมะขามในครั้งนั้น นี้คือความรู้สึกที่สองที่ผมมีอยู่ และคำถามที่ตามมาอย่างชวนสงสัยคือ 6 ตุลา ยังมีอนาคตด้วยหรือ?

           

 

            2. ช่องทางรับรู้เรื่อง 6 ตุลา

 

            ผมเริ่มตั้งคำถามว่า หากผมปรารถนาที่จะค้นคว้าหาข้อมูลเรื่อง 6 ตุลา ผมจะสามารถหาข้อมูลเหล่านี้ผ่านโลก WWW ได้มากน้อยเพียงใด ทั้งนี้ เวลาคนในสังคมกล่าวถึงเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์การเมือง มักจะกล่าวถึง 3 เหตุการณ์อย่างเป็นชุดเดียวกัน คือ เหตุการณ์ 14 ตุลา 2516 เหตุการณ์ 6 ตุลา 2519 และเหตุการณ์พฤษภา 2535 ดังนั้น การศึกษาในที่นี้จะเป็นการพิจารณาแบบเปรียบเทียบ 6 ตุลา กับอีกสองเหตุการณ์ดังกล่าวไปอย่างพร้อมๆ กัน

            การสืบค้นข้อมูลจาก Google ให้ผลดังนี้

 

คำสืบค้น	จำนวนผลรายการ
14 ตุลา	5,310,000
6 ตุลา	7,540,000
พฤษภาทมิฬ	137,000
พฤษภาเลือด	22,100
พฤษภา 35	2,700,000

 

            จากผลข้อมูล พบความน่าสนใจอย่างยิ่งว่า ฐานข้อมูลเรื่องของ 6 ตุลา มีมากเป็นอันดับที่ 1 คือ 7,540,000 รายการ ทั้งนี้ ก่อนเริ่มสืบค้น ผมเดาไว้เบื้องต้นว่าจำนวนรายการที่มากเป็นอันดับแรกน่าจะคือเรื่อง 14 ตุลา เพราะในวาระ 30 ปีครบรอบ 14 ตุลาเมื่อปี 2546 นั้น เหตุการณ์นี้ได้รับการสถาปนาโดยมติคณะรัฐมนตรี ประกาศยกย่องให้เป็น "วันประชาธิปไตย" ทั้งมีกิจกรรมต่างๆ มากมาย และยังมีอนุสรณ์สถานที่สี่แยกคอกวัวบนถนนราชดำเนินเป็นของตนเอง ซึ่งน่าจะทำให้รายงานและกิจกรรมต่างๆ พรั่งพรูเป็นฐานข้อมูลใน WWW นับแต่นั้นมา แต่กลับเป็นว่าเรื่องของ 6 ตุลา กลับมีมากกว่าเรื่องของ 14 ตุลา ถึง 2.23 ล้านรายการ และมากกว่าเรื่องของพฤษภา 35 ถึง 4.84 ล้านรายการ ดังนั้น อาจตั้งเป็นข้อสังเกตเบื้องต้นได้ว่า สังคมไทยให้ความใส่ใจต่อเรื่องของ 6 ตุลา เป็นอย่างยิ่ง ในแง่นี้ น่าจะแสดงให้เห็นว่า 6 ตุลา มีอนาคตในสถานะทางประวัติศาสตร์สังคมไทยอย่างแน่นอน

 

 

            3. ความรู้เรื่อง 6 ตุลาของสังคมจากข้อมูลการสัมภาษณ์

 

            วัตถุประสงค์ของการเก็บข้อมูลสัมภาษณ์ 3 เหตุการณ์นี้ ก็เพื่อที่จะได้ทราบว่า 1) ใน 3 เหตุการณ์นี้ เหตุการณ์ใดเป็นที่รับรู้มากกว่ากัน และ 2) ผู้ถูกสัมภาษณ์ได้ให้คำอธิบายหรือให้ความหมายของแต่ละเหตุการณ์ว่าอย่างไร โดยส่วนใหญ่จะให้ทีมงานจัดเก็บข้อมูลทำการสอบถามผู้ถูกสัมภาษณ์ แล้วจดตามคำบอก เพราะไม่ประสงค์ที่จะให้ผู้ถูกสัมภาษณ์รู้สึกว่าตนกำลังทำข้อสอบอัตนัย (ที่มีความกดดันสูง) ทั้งจะทำให้ผู้ตอบคำถามมีเวลาที่จะคิดค้นภาษาและพรรณนาความมากเกินไป รวมทั้งให้ทีมงานแจ้งให้ผู้ถูกสัมภาษณ์ว่าสามารถตอบว่า "ไม่รู้" ได้ เพราะ "ไม่รู้" ก็คือคำตอบเช่นกัน หลังจากได้แบบสอบถามมาแล้ว ผมในฐานะผู้ศึกษาจะนำข้อมูลมาให้คะแนนในแบบอาจารย์ผู้จัดสอบ โดยจัดออกเป็น 4 ระดับ คือ ระดับ 1 = ไม่รู้, ระดับ 2 = รู้บ้าง, ระดับ 3 = รู้ดี, ระดับ 4 = รู้ดีที่สุด

            ผลการประมวลข้อมูลสัมภาษณ์ รวมทั้งสิ้น 136 คน มีดังนี้

 

            3.1 นักศึกษาปริญญาตรี มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ 33 คน (100%)

 

	1. ไม่รู้		2. รู้บ้าง		3. รู้ดี		4. รู้ดีที่สุด
14 ตุลา	8	24.24%	13	39.39%	3	9.09%	9	27.27%
6 ตุลา	15	45.45%	11	33.33%	3	9.09%	4	12.12%
พฤษภา 35	15	45.45%	11	33.33%	-	-	7	21.21%

 

            เหตุการณ์ 6 ตุลา และพฤษภา 35 มีจำนวนระดับไม่รู้เท่ากัน คือ 45.45% โดย 14 ตุลา มีระดับความรู้ดีที่สุด คิดเป็น 27.27% ส่วนเรื่องของ 6 ตุลา มีระดับความรู้ดีที่สุดน้อยที่สุด คือ 12.12%

            น่าจะตั้งข้อสรุปเบื้องต้นได้ว่า นักศึกษาปริญญาตรี มธ. รับรู้เรื่องของ 14 ตุลา เป็นอันดับที่ 1 ถัดมาเป็นเรื่องของพฤษภา 35 โดยมีเรื่องของ 6 ตุลา เป็นอันดับท้ายสุด

 

            3.2 นักศึกษาปริญญาโท มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ 21 คน

 

	1. ไม่รู้		2. รู้บ้าง		3. รู้ดี		4. รู้ดีที่สุด
14 ตุลา	3	14.28%	4	19.04%	5	23.80%	9	42.85%
6 ตุลา	11	52.38%	2	9.52%	2	9.52%	6	28.57%
พฤษภา 35	5	23.80%	1	4.76%	3	14.28%	12	57.14%

 

            เหตุการณ์ 6 ตุลา มีจำนวนระดับไม่รู้สูงสุด คือ 52.38% โดยพฤษภา 35 มีระดับความรู้ดีที่สุด คิดเป็น 57.14% ส่วนเรื่องของ 6 ตุลา มีระดับความรู้ดีที่สุดน้อยที่สุด คือ 28.57%

            น่าจะตั้งข้อสรุปเบื้องต้นได้ว่า นักศึกษาปริญญาโท มธ. รับรู้เรื่องของพฤษภา 35 เป็นอันดับที่ 1 ถัดมาเป็นเรื่องของ 14 ตุลา โดยมีเรื่องของ 6 ตุลา เป็นอันดับท้ายสุด

 

 

            3.3 นักศึกษาปริญญาตรี มหาวิทยาลัยศิลปากร วังท่าพระ 10 คน

 

	1. ไม่รู้		2. รู้บ้าง		3. รู้ดี		4. รู้ดีที่สุด
14 ตุลา	1	10.00%	2	20.00%	3	30.00%	4	40.00%
6 ตุลา	4	40.00%	1	10.00%	3	30.00%	2	20.00%
พฤษภา 35	1	10.00%	3	30.00%	1	10.00%	5	50.00%

 

            เหตุการณ์ 6 ตุลา มีจำนวนระดับไม่รู้สูงสุด คือ 40% โดยพฤษภา 35 มีระดับความรู้ดีที่สุด คิดเป็น 50% ส่วนเรื่องของ 6 ตุลา มีระดับความรู้ดีที่สุดน้อยที่สุด คือ 20.00%

            น่าจะตั้งข้อสรุปเบื้องต้นได้ว่า นักศึกษาปริญญาตรี ม.ศิลปากร รับรู้เรื่องของพฤษภา 35 เป็นอันดับที่ 1 ถัดมาเป็นเรื่องของ 14 ตุลา (ที่จริงก็อยู่ในระดับใกล้เคียงกับเรื่องของพฤษภา 35 อย่างมาก) โดยมีเรื่องของ 6 ตุลา เป็นอันดับท้ายสุด

 

            3.4 นักศึกษาปริญญาตรี มหาวิทยาลัยรังสิต 33 คน

 

	1. ไม่รู้		2. รู้บ้าง		3. รู้ดี		4. รู้ดีที่สุด
14 ตุลา	6	18.18%	3	9.09%	4	12.12%	20	60.60%
6 ตุลา	27	81.81%	1	3.03%	2	6.06%	3	9.09%
พฤษภา 35	12	36.36%	10	30.30%	6	18.18%	5	15.15%

 

            เหตุการณ์ 6 ตุลา มีจำนวนระดับไม่รู้มากที่สุด คือ 81.81% โดย 14 ตุลา มีระดับความรู้ดีที่สุด คิดเป็น 60.60% ส่วนเรื่องของ 6 ตุลา มีระดับความรู้ดีที่สุดน้อยที่สุด คือ 9.09%

            น่าจะตั้งข้อสรุปเบื้องต้นได้ว่า นักศึกษาปริญญาตรี ม.รังสิต รับรู้เรื่องของ 14 ตุลา เป็นอันดับที่ 1 ถัดมาเป็นเรื่องของพฤษภา 35 โดยมีเรื่องของ 6 ตุลา เป็นอันดับท้ายสุด

 

            3.5 บุคคลต่างๆ ที่ทำงานใน หรือเดินผ่านมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ 19 คน

 

	1. ไม่รู้		2. รู้บ้าง		3. รู้ดี		4. รู้ดีที่สุด
14 ตุลา	3	15.78%	2	10.52%	5	26.31%	9	47.36%
6 ตุลา	7	36.84%	2	10.52%	1	5.26%	9	47.36%
พฤษภา 35	2	10.52%	7	36.84%	3	15.78%	7	36.84%

 

            เหตุการณ์ 6 ตุลา มีจำนวนระดับไม่รู้มากที่สุด คือ 36.84% โดยเรื่องของ 14 ตุลา และ 6 ตุลา มีระดับความรู้ดีที่สุดเท่ากัน คิดเป็น 47.36% ส่วนเรื่องของพฤษภา 35 มีระดับความรู้ดีที่สุดน้อยที่สุด คือ 36.84%

            น่าจะตั้งข้อสรุปเบื้องต้นได้ว่า สำหรับบุคคลกลุ่มนี้ รับรู้เรื่องของ 14 ตุลา เป็นอันดับที่ 1 ถัดมาเป็นเรื่องของพฤษภา 35 โดยมีเรื่องของ 6 ตุลา เป็นอันดับท้ายสุด (เมื่อรวมจำนวนช้องที่ 2-3-4)

 

            3.6 บุคคลทั่วไป 20 คน

 

	1. ไม่รู้		2. รู้บ้าง		3. รู้ดี		4. รู้ดีที่สุด
14 ตุลา	7	35%	5	25%	4	20%	4	20%
6 ตุลา	15	75%	3	15%	-	-	2	10%
พฤษภา 35	5	25%	9	45%	3	15%	3	15%

 

            เหตุการณ์ 6 ตุลา มีจำนวนระดับไม่รู้มากที่สุด คือ 75% โดย 14 ตุลา มีระดับความรู้ดีที่สุด คิดเป็น 20% ส่วนเรื่องของ 6 ตุลา มีระดับความรู้ดีที่สุดน้อยที่สุด คือ 10%

            น่าจะตั้งข้อสรุปเบื้องต้นได้ว่า บุคคลทั่วไปรับรู้เรื่องของ 14 ตุลา เป็นอันดับที่ 1 ถัดมาเป็นเรื่องของพฤษภา 35 โดยมีเรื่องของ 6 ตุลา เป็นอันดับท้ายสุด

 

 

            4. อนาคตของ 6 ตุลา 2519

 

            การประมวลผลข้อมูลสัมภาษณ์ ได้แสดงทิศทางตรงกันข้ามกับการประมวลผลข้อมูลจากโลก WWW ที่ใช้ Google เป็นเครื่องมือ ซึ่งอาจแปลความได้ว่า การมีปริมาณรายการใน WWW มากที่สุดของเรื่อง 6 ตุลา นั้น อาจเพราะ "คนกลุ่ม 6 ตุลา" ได้ดำเนินการค้นคว้า สืบค้น เขียน และเผยแพร่ข้อมูลของเหตุการณ์นี้เอง มากกว่าที่จะมี "คนนอก" กลุ่ม 6 ตุลาเข้ามาร่วมเขียนหรือค้นคว้า

ดังนั้น ช่องทางที่จะรับรู้เรื่องของ 6 ตุลา ในสภาพปัจจุบันนั้นกล่าวได้ว่า "เปิดกว้าง" แต่ความรู้หรือความใส่ใจในเรื่องของ 6 ตุลา ที่มีระดับต่ำสุด ทั้งในลำดับที่และจากปริมาณความไม่รู้ในการประมวลผลสัมภาษณ์ ย่อมชี้ให้เห็นอย่างชัดเจนว่า สถานะทางประวัติศาสตร์ 6 ตุลา ในสังคมไทย ยังต้องการทำงานในทิศทางการ "ส่ง" "สาระ" 6 ตุลา เข้าสู่กลุ่ม "เป้าหมาย" ด้วยวิธีการที่หลากหลาย เหมือนเช่นเรื่องของ 14 ตุลาที่สามารถเข้าสู่โรงเรียนมัธยมทั้งในแบบเรียนและกิจกรรมด้านประชาธิปไตย หรือได้รับการตอกย้ำและวิเคราะห์ในระดับมหาวิทยาลัย เช่นในรายวิชาการเมืองการปกครองไทย วิวัฒนาการทางการเมืองไทย ประวัติศาสตร์ไทยร่วมสมัย ฯลฯ หรือการอบรมครูอาจารย์นิสิตนักศึกษาเรื่องระบอบประชาธิปไตยไทย ฯลฯ มากกว่าที่จะพอใจว่า "คนกลุ่ม 6 ตุลา" ได้ทำอะไรไปมากแล้ว เพียงแต่หวังรอคอยว่าจะมี "ใคร" หรือคนรุ่นต่อไปเดินเข้ามาค้นหาความจริงบ้าง ซึ่งในแนวทางดังกล่าวนี้ ชะตากรรมของประวัติศาสตร์ 6 ตุลา ก็อาจจะถูกทำให้หลงลืมไปอีกนานหลายทศวรรษ (หลังจากที่ต้องใช้เวลากว่าสองทศวรรษหลังเหตุการณ์บากบั่นสร้างสถานะทางประวัติศาสตร์) อาจเหมือนเช่นชะตากรรมของคณะราษฎรและการปฏิวัติ 2475 หรือยิ่งไปกว่านั้น ภายใต้บริบทความรุนแรงในสังคมไทยที่ปรากฏขึ้นทุกระดับ ทั้งความรุนแรงโดยรัฐ ความรุนแรงโดยกลุ่มเชื้อชาติและศาสนา ความรุนแรงโดย "ม็อบประชาชน" 6 ตุลาก็อาจไม่ได้ถูกพิจารณาว่าเป็น "บทเรียน" ที่ทรงคุณค่าของสังคมไทย หรืออาจไม่ดึงความสนใจจากคนไทยได้อีกต่อไป นอกเหนือจากความพยายาม "แกล้งลืม" ของสังคมและชนชั้นนำแล้วก็ตาม และครานั้น 6 ตุลาก็อาจจะค่อยๆ ถูกทำให้ลืมเลือนหรือลดความสำคัญลงไปตลอดกาล

 

 

เชิงอรรถ

[1] อดิศร พวงชมภู, "25 ปี 6 ตุลาของอะไร," ใน 25 ปี 6 ตุลา ในบริบทสังคมไทย, สุธาชัย ยิ้มประเสริฐ บรรณาธิการ (กรุงเทพฯ: สนพ. 6 ตุลา รำลึก, 2546), หน้า 82-85.

[2] วิหคเหินฟ้า, "เรียงคนมาเป็นข่าว," มติชน 4 ตุลาคม 2551: 4.