Hokkaido university

เขียนเมื่อวันที่ 2 กันยายน 2551

ในช่วงค่ำของวันที่หนึ่งเวลาสามทุ่มครึ่ง โทรทัศน์ของญี่ปุ่นได้ถ่ายทอดการแถลงข่าวลาออกของนายกรัฐมนตรีฟุกุดะ ยาสุโอะ หลังจากที่บริหารประเทศมายังไม่ครบหนึ่งปี ซึ่งนับว่าเป็นนายกคนที่สองในรอบสองปีที่ลาออกอย่างกะทันหัน ถัดจาก นายชินโซ อาเบะ ซึ่งลาออกเมื่อปีที่แล้วด้วยเหตุผลด้านสุขภาพแต่ในความเป็นจริงแล้วสาเหตุที่นายอาเบะลาออกก็เป็นเพราะว่าพ่ายแพ้การเลือกตั้งสภาสูงและไม่สามารถที่จะเจรจาให้ฝ่ายค้านร่วมมือในการผ่านร่างกฎหมายได้

นายฟุกุดะ ยาสุโอะ นายกรัฐมนตรีคนปัจจุบัน ก้าวขึ้นมาเป็นนายกรัฐมนตรีในท่ามกลางสภาวะที่พรรคฝ่ายค้านมีเสียงข้างมากในสภาสูง ซึ่งส่งผลให้พรรครัฐบาลโดยการนำของพรรคแอลดีพีไม่สามารถที่จะดำเนินนโยบายและผ่านกฎหมายได้ตามใจชอบอย่างที่เคยทำมาในอดีต ซึ่งเรื่องนี้เองทางรัฐบาลพรรคแอลดีพี ซึ่งนำโดยนายกรัฐมนตรีฟุกุดะก็รู้ดีว่าพรรครัฐบาลแอลดีพี ไม่สามารถทำอะไรได้หากขาดความร่วมมือจากฝ่ายค้าน นายกรัฐมนตรีฟุกุดะจึงเห็นว่าวิธีการที่จะทำให้รัฐบาลโดยการนำของแอลดีพีบริหารงานต่อไปได้ ก็คือต้องยอมที่จะแบ่งอำนาจระหว่างพรรคแอลดีพีและพรรคดีพีเจซึ่งเป็นพรรคฝ่ายค้านที่ใหญ่ที่สุดของประเทศญี่ปุ่นและเป็นพรรคที่ครองเสียงข้างมากในสภาสูง แม้ว่าในระยะแรก นายโอซาวา อิจิโร ซึ่งเป็นหัวหน้าพรรคดีพีเจจะเห็นดีด้วยก็ตาม แต่แนวความคิดนี้ได้รับการต่อต้านจากสมาชิกพรรคดีพีเจจึงทำให้ข้อเสนอในการตั้งรัฐบาลผสมต้องตกไป  

นับตั้งแต่การเจรจาเพื่อจัดตั้งรัฐบาลผสมระหว่างพรรคแอลดีพีและฝ่ายค้านดีเจพีได้ล้มเหลวลง ความเป็นไปได้ที่พรรคฝ่ายค้านกับพรรคฝ่ายรัฐบาลจะทำงานด้วยกันจึงจบลง กฎหมายหลักๆ เกือบทุกฉบับ จึงได้รับการคัดค้านจากฝ่ายค้าน หรืออาจพูดได้ว่า การเมืองญี่ปุ่นในช่วงระยะหนึ่งปีที่ผ่านมาแม้จะมีรัฐบาลชื่อแอลดีพีเป็นแกนนำก็จริง แต่ในทางปฏิบัติพรรคฝ่ายค้านก็มีบทบาทในการกำหนดนโยบายด้วย ยกตัวอย่างเช่น การแต่งตั้งผู้ว่าการธนาคารแห่งชาติของญี่ปุ่น ก็ต้องเดินไปตามเกมที่ฝ่ายค้านกำหนด

ส่วนสาเหตุที่นายกรัฐมนตรีฟุกุดะเลือกที่จะลาออกในเดือนกันยายนนี้ ทั้งๆ ที่ดำรงตำแหน่งยังไม่ครบหนึ่งปี เพราะว่าในช่วงนี้เป็นช่วงที่ยังไม่ได้มีการเปิดประชุมสภา การลาออกในช่วงนี้จึงเป็นการป้องกันไม่ให้เกิดสุญญากาศทางการเมือง นอกจากนี้นายกฟุกุดะก็มีบทเรียนจากการเป็นรัฐบาลที่ต้องทำงานภายใต้โครงสร้างทางการเมืองที่ฝ่ายค้านเป็นผู้คุมเสียงข้างมากแม้ตลอดระยะเวลาหนึ่งปีที่ผ่านมานายกรัฐมนตรีจะได้พยายามเจรจากับฝ่ายค้านแต่ก็ไม่ได้ผล ดังนั้นนายกฟูกูดะจึงเล็งเห็นแล้วว่าแม้จะเป็นนายกต่อไปอีกหนึ่งปีก็จะต้องเจอปัญหาเดิมๆ ก็คือการต่อต้านจากฝ่ายค้านในสภา อันจะส่งผลให้รัฐบาลไม่สามารถผลักดันนโยบายและกฎหมายที่ตนต้องการได้ตามที่ต้องการ ดังนั้นการเป็นรัฐบาลต่อไปอีกหนึ่งปีก็ไม่สามารถผ่าทางตันนี้ได้

และอีกเหตุผลหนึ่งที่เร่งเร้าให้นายกฟุกุดะต้องรีบลาออกก็คือ แรงกดดันจากส.ส.ในพรรคแอลดีพีเอง เนื่องจากยังเหลืออีกเพียงหนึ่งปีก็จะครบวาระที่จะต้องเลือกตั้งส.ส.ใหม่ และในท่ามกลางสถานการณ์ที่รัฐบาลไม่ได้รับความนิยมจากประชาชน หากมีการเลือกตั้งใหม่โอกาสที่รัฐบาลโดยการนำของนายกรัฐมนตรีฟุกุดะจะเป็นฝ่ายพ่ายแพ้มีความเป็นไปได้สูง ดังนั้นการลาออกของนายกรัฐมนตรีฟูกุดะ ก็จะช่วยทำให้พรรคแอลดีพี มีเวลาเพียงพอที่จะปรับตัวและเตรียมทัพในการต่อสู้กับพรรคฝ่ายค้านในการเลือกตั้งที่จะเกิดขึ้น  

แรงกดดันให้นายกฟุกุดะลาออกนี้ไม่ได้มาจากเฉพาะส.ส.ของพรรคแอลดีเท่านั้น แต่รวมถึงแรงกดดันจากจากพรรคร่วมรัฐบาลคือพรรคโคเมโตด้วย เพราะสมาชิกพรรคร่วมรัฐบาลมองเห็นแล้วว่าหากนายฟุกุดะยังเป็นนายกรัฐมนตรีอยู่ ความไม่นิยมในรัฐบาลจะพลอยทำให้พรรคโคเมโตในฐานะพรรคร่วมรัฐบาล ไม่ได้รับความนิยมจากประชาชนด้วย ดังนั้นจึงพยายามกดดันนายฟุกุดะในทุกวิถีทางอาทิเช่น การเสนอนโยบายลดภาษี ซึ่งแม้นายกรัฐมนตรีจะไม่เห็นด้วยแต่ก็ต้องรับไปพิจารณา เพราะรัฐบาลโดยการนำของแอลดีพีต้องอาศัยเสียงของโคเมโตในการผ่านกม.ในสภาล่าง นอกจากนี้พรรคโคเมโตก็ยังได้แสดงความไม่เห็นด้วยอย่างชัดเจนกับการต่ออายุกฎหมายการอนุญาตให้กองทัพเรือญี่ปุ่นเติมน้ำมันให้กับเรือรบอเมริกาที่มหาสมุทรอินเดีย ซึ่งกม.ฉบับนี้เป็นกม.ทีนายกรัฐมนตรีฟูกูดะต้องการผ่านสภาให้ได้  

สำหรับการยุบสภา ซึ่งเป็นอำนาจของนายกก็ไม่สามารถนำมาใช้ได้ เพราะคะแนนนิยมในรัฐบาลชุดนี้อยู่ในระดับต่ำ โดยผลสำรวจล่าสุดของสถานีโทรทัศน์เอ็นเอ็ชเคซึ่งสำรวจหลังเมื่อหนึ่งเดือนที่ผ่านมาหลังการปรับคณะรัฐมนตรีทั้งชุด ก็พบว่ามีผู้ทีให้การสนับสนุน รัฐบาลเพียง 33 เปอร์เซ็นต์ แต่ผู้ที่ไม่สนับสนุนมีถึง 58เปอร์เซ็นต์ ดังนั้นหากยุบสภาในช่วงนี้ ก็หมายถึงการหมดโอกาสที่แอลดีพีเป็นรัฐบาลต่อไป

จากเหตุผลที่ยกขึ้นมาข้างต้นจะเห็นได้ว่านายกรัฐมนตรีฟุกุดะไม่มีทางเลือกอื่นใดนอกจากการลาออก เพราะถึงแม้จะทนทำงานต่อไปก็ไม่สามารถที่จะทำงานได้อย่างราบลื่นและกฎหมายของรัฐบาลก็ไม่สามารถผ่านได้ง่ายเพราะฝ่ายค้านก็ตั้งใจที่จะขัดขวางเต็มที่ เมื่อรัฐบาลไม่สามารถผ่านกฎหมายได้โอกาสที่ความนิยมในตัวของรัฐบาลจะเพิ่มขึ้นจึงเกิดขึ้นได้ยากมากในสถานการณ์เช่นนี้ ประกอบกับเหลือเวลาอีกเพียงหนึ่งปีก็จะต้องมีการเลือกตั้งใหม่ ทำให้แรงกดดันจากพรรคร่วมรัฐบาลและสส.ภายในพรรคมีเพิ่มขึ้น เพราะส.ส.รู้ตัวดีว่า หากมีการเลือกตั้งใหม่ภายใต้การนำของนายกฟุกุดะโอกาสที่ พรรคแอลดีพีจะกลับมามีอำนาจอยู่ก็จะหมดไป

ดังนั้นสรุปได้ว่าการลาออกของนายกรัฐมนตรีฟุกุดะ มิใช่การลาออกเพื่อหาทางออกให้กับประเทศญี่ปุ่นหรือเป็นการลาออกเพื่อเปิดโอกาสให้ประชาชนญี่ปุ่นได้มีส่วนร่วมในการเลือกผู้นำญี่ปุ่นคนใหม่ แต่เป็นเพียงการลาออก เพื่อปรับเกมการเมืองภายในพรรคร่วมรัฐบาลและเพื่อเป็นการหาทางออกให้กับการอยู่รอดของพรรคแอลดีพีสำหรับการเลือกตั้งส.ส.ที่จะมาถึงเท่านั้น

การเมืองญี่ปุ่นหลังจากการลาออกของนายกฟุกุดะ จะเป็นการเมืองเพื่อเตรียมการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร โดยผู้ที่คุมเกมอยู่ก็คือฝ่ายรัฐบาลเพราะเป็นผู้มีอำนาจที่จะกำหนดว่าจะเลือกช่วงเวลาใดในหนึ่งปีที่เหลือในการยุบสภา ซึ่งพรรคแอลดีพีก็จะใช้ช่วงระยะเวลาในการสรรหาหัวหน้าพรรคแอลดีพีคนใหม่ สร้างสีสันดึงดูดให้สื่อมวลชนติดตามการเลือกตั้งหัวหน้าพรรค โดยคาดหวังว่าการเลือกตั้งหัวหน้าพรรคคนใหม่จะทำให้ความนิยมในพรรคแอลดีพีเพิ่มขึ้นและจะถือโอกาสยุบสภาอย่างเร็วที่สุดในช่วงที่รัฐบาลยังได้รับความนิยมอยู่ ดังนั้นหัวหน้าพรรคแอลดีพีคนใหม่จะต้องเป็นคนที่สมาชิกพรรคแอลดีพีเห็นว่าจะมีความเป็นไปได้สูงในการพาแอลดีพีชนะการเลือกตั้ง มากกว่าหัวหน้าพรรคที่มาจากการล็อบบี้ของสมาชิกในพรรคดังเช่นการเมืองแบบเก่าของญี่ปุ่น ดังนั้นความสำคัญของการเมืองญี่ปุ่นในช่วงนี้ก็คือ หากพรรคแอลดีพีไม่สามารถที่จะหาหัวหน้าพรรคที่มีความโดดเด่นเป็นพิเศษขึ้นมาได้ในครั้งนี้ ก็มีความเป็นไปได้สูงที่การเลือกตั้งครั้งหน้าที่จะมีขึ้นอย่างช้าก็ภายในหนึ่งปีรัฐบาลญี่ปุ่นจะไม่ใช่รัฐบาลที่มาจากการนำของพรรคแอลดีพีต่อไป