การยื่นคำร้องเพื่อขอให้ศาลไต่สวนว่า การควบคุมตัวตามโครงการฝีกอาชีพ 4 เดือน เป็นการควบคุมโดยชอบด้วยกฎหมายหรือไม่

4 ตุลาคม 2550

โดยมูลนิธิเพื่อสิทธิมนุษยชนและการพัฒนา

ข้อเท็จจริงเบื้องต้น

นับแต่เจ้าหน้าที่ทหารได้ประกาศใช้ "แผนยุทธการพิทักษ์แดนใต้" ซึ่งประกอบด้วยแผนย่อยจำนวนประมาณ 14 แผน เมื่อวันที่ 18 มิถุนายน 2550 ทำให้เกิดการกวาดจับประชาชนที่ต้องสงสัยว่าเกี่ยวข้องกับเหตุการณ์ความไม่สงบในพื้นที่สามจังหวัดชายแดนภาคใต้จำนวนหลายร้อยคน โดยนำพระราชบัญญัติกฎอัยการศึก พ.ศ. 2457 และพระราชกำหนดบริหารราชการในสถานการณ์ฉุกเฉิน พ.ศ.2548 เป็นเครื่องมือในการจับกุมประชาชน โดยไม่จำเป็นต้องมีหมายจับและหมายค้น และเพื่อการควบคุมตัวเพื่อซักถามได้เป็นเวลา 7 วันตามกฎอัยการศึก และอีก 30 วันตามพรก.สถานการณ์ฉุกเฉินฯ รวมเป็นระยะเวลาทั้งสิ้น 37 วัน

ภายหลังการควบคุมตัวผู้ต้องสงสัยภายในกำหนดระยะเวลาของกฎหมายพิเศษทั้งสองฉบับแล้ว ได้ปรากฎข้อเท็จจริงว่า บุคคลผู้ถูกควบคุมตัวดังกล่าวกลับมิได้รับการปล่อยตัว หรือมิได้ถูกควบคุมตัวเพื่อดำเนินคดีตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา หากแต่ฝ่ายเจ้าหน้าที่รัฐกลับจัดให้มีโครงการ "ฝึกอบรมอาชีพ" เป็นระยะเวลา 4 เดือน ณ ค่ายรัตนรังสรรค์ จังหวัดระนอง, ค่ายวิภาวดีรังสิต จังหวัดสุราษฎร์ธานี และค่ายเขตอุดมศักดิ์ จังหวัดชุมพร โดยอ้างเหตุผลเพื่อความปลอดภัยและการสร้างโอกาสใหม่ให้ชีวิต พร้อมทั้งความหวังในการแยกสลาย "แนวร่วม" ของกลุ่มขบวนการ ทั้งนี้ มีการแจ้งผ่านข้อมูลผ่านสื่อมวลชนเป็นระยะๆ ว่าผู้ถูกควบคุมตัวเข้าร่วมโครงการฯ "โดยความสมัครใจ"

เมื่อปลายเดือนสิงหาคม 2550 คณะทนายความ องค์กรพัฒนาเอกชน และอาสาสมัคร จำนวนหลายกลุ่มได้ลงพื้นที่เพื่อตรวจสอบข้อเท็จจริงที่เกิดขึ้น และได้พบกับญาติของผู้เข้าร่วมโครงการฯ จำนวนหนึ่ง ได้ข้อสรุปว่า การจับกุมและควบคุมตัวภายใต้แผนยุทธการพิทักษ์แดนใต้และการควบคุมตัวภายใต้โครงการฯ มิได้เป็นไปโดยเคารพต่อหลักนิติธรรม ขัดต่อบทบัญญัติกฎหมายทั้งกฎหมายภายในประเทศ และกฎหมายสิทธิมนุษยชนระหว่างประเทศ กล่าวคือ กติการะหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิพลเมืองและสิทธิทางการเมือง(1)โดยเฉพาะยิ่งกรณีของการควบคุมตัวภายใต้โครงการฯ นี้ มิได้มีกฎหมายฉบับใดรองรับให้เจ้าหน้าที่รัฐสามารถดำเนินการได้

นอกจากนี้ จากการร้องเรียนของผู้เข้าร่วมโครงการฯ พบว่า ผู้เข้าร่วมโครงการฯ "มิได้สมัครใจ" หากแต่ถูกบังคับให้ต้องเข้ารับการฝึกอบรม โดยได้รับการชี้แจงจากเจ้าหน้าที่ว่า หากปฏิเสธไม่เข้าร่วมโครงการฯ จะถูกส่งตัวให้พนักงานตำรวจดำเนินคดีอาญาต่อไป โดยจะไม่ได้รับการประกันตัวในระหว่างการพิจารณาคดี และกระบวนการพิจารณาคดีของศาลนั้น จะใช้ระยะเวลานานกว่า 1 ปี นอกจากนี้หากต้องกลับไปยังภูมิลำเนาของตนแล้ว ก็จะไม่ได้รับความปลอดภัย หากตัดสินใจเข้ารับการฝึกอบรมจะต้องลงลายมือชื่อแสดงเจตนาว่า "สมัครใจ" ยินยอมเข้ารับการอบรม โดยไม่มีใครบังคับ

คนทุกคนมีเสรีภาพที่จะไม่ถูกควบคุม /คุมขังโดยมิชอบ

หลักการคุ้มครองสิทธิเสรีภาพของบุคคลที่สำคัญภายใต้หลักนิติธรรม ก็คือ คนทุกคนย่อมเสรีภาพที่จะไม่ถูกควบคุม คุมขังโดยมิชอบ และการจำกัดสิทธิเสรีภาพโดยการควบคุม คุมขังบุคคลจะกระทำได้ ก็เฉพาะในกรณีที่มีกฎหมายให้อำนาจไว้เท่านั้น ซึ่งหลักการข้างต้นได้รับการรับรองไว้ในรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2550 ในมาตรา 29 และ 32(2)

โครงการฝึกอบรมอาชีพที่ไม่มีกฎหมายรองรับและบังคับให้บุคคลต้องเข้าร่วมโครงการฯ ย่อมหมายถึงการถูกควบคุมตัวที่มิชอบด้วยกฎหมาย ซึ่งตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 90 ระบุว่า หากมีข้อสงสัยว่าจะมีการควบคุมบุคคลในคดีอาญา หรือ "ในกรณีอื่นใด" โดยไม่ชอบด้วยกฎหมาย ผู้ถูกควบคุมตัว, ญาติ, พนักงานอัยการ หรือใครก็ตามที่เกี่ยวข้องมีสิทธิยื่นคำร้องต่อศาล เพื่อให้ไต่สวนว่า การควบคุมตัวนั้นมีกฎหมายรองรับหรือไม่ ชอบด้วยกฎหมายหรือไม่ หากการควบคุมตัวดังกล่าวไม่ชอบด้วยกฎหมาย ศาลอาจมีคำสั่งให้ปล่อยตัวผู้ถูกควบคุม(3)

การยื่นคำร้องเพื่อขอให้ศาลไต่สวนว่าโครงการฝีกอบรมอาชีพ เป็นการควบคุมตัวโดยมิชอบด้วยกฎหมาย

จนถึงปัจจุบัน นับเป็นเวลากว่าสองเดือนแล้ว ที่ผู้เข้าร่วมโครงการฝึกอบรมอาชีพ 4 เดือน หรือ "ผู้ถูกควบคุมตัว" เข้าร่วมโครงการฯ ดังกล่าว ปรากฎว่า "ผู้ถูกควบคุมตัว" ไม่ประสงค์ที่จะรับการฝึกอาชีพภายใต้โครงการฯ อีกต่อไป และต้องการกลับบ้าน รวมถึงสมาชิกในครอบครัวของผู้ถูกควบคุมตัว ก็ต้องการให้ผู้ถูกควบคุมตัวกลับบ้าน  เพื่อจะได้กลับมาร่วมประกอบพิธีตรุษอีดิ้ลฟิตรี้ ซึ่งเป็นวันสำคัญของศาสนาอิสลาม ภายหลังเสร็จการประกอบศาสนกิจเดือนแห่งการถือศีลอด (รอมฎอน)

ในช่วงอาทิตย์ที่ผ่านมา ผู้ถูกควบคุมตัวจำนวนหนึ่งได้ยื่นคำร้องต่อผู้บังคับหน่วยของค่ายทั้ง  3 แห่ง ว่าไม่ประสงค์จะเข้ารับการฝึกอบรมอีกต่อไป และต้องการจะกลับบ้าน แต่ก็ยังไม่ได้รับการปล่อยตัว

ในวันที่ 5 ตุลาคม 2550 นี้ ญาติของผู้ถูกควบคุมตัวจะเดินทางไปยังศาลจังหวัดชุมพร สุราษฎร์ธานี และระนองเพื่อยื่นคำร้องขอให้ศาลดำเนินการไต่สวนว่าโครงการฝึกอบรมอาชีพ 4 เดือน เป็นการควบคุมตัวบุคคลโดยชอบด้วยกฎหมายหรือไม่ (มาตรา 90 ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา) หากมีการควบคุมตัวโดยไม่ชอบด้วยกฎหมายจริง ก็ขอให้ศาลมีคำสั่งให้ปล่อยตัวผู้ถูกควบคุมตัว  ในครั้งนี้ คณะทนายความจากมูลนิธิเพื่อสิทธิมนุษยชนและการพัฒนา และศูนย์ทนายความมุสลิม จะเดินทางไปร่วมกับญาติเพื่อสนับสนุนการใช้สิทธิตามกระบวนการยุติธรรมดังกล่าว