นกชายเลนปากช้อนแสดงให้เห็นปลายปากที่มีลักษณะพิเศษไม่มีนกน้ำใดเหมือน

(ภาพโดย Jens Eriksen)

            ....................................................................................................

นกชายเลนปากช้อนเป็นนกชายฝั่งขนาดเล็กที่ประชากรทั้งหมดในโลกได้ลดจำนวนลงไปกว่าร้อยละ 80 ในช่วงสามสิบปีที่ผ่านมา จนมีจำนวนเหลืออยู่น้อยกว่า 1,000 ตัว

ดังนั้น เมื่อวันที่ 10-12 ธันวาคม พ.ศ. 2549 ที่ผ่านมา ผู้เชี่ยวชาญจาก 11 ประเทศในทวีปเอเซียได้มาร่วมการประชุมที่จังหวัดสมุทรสาคร เพื่อหารือกันเกี่ยวกับแผนปฏิบัติการในการอนุรักษ์นกชายเลนปากช้อน (Spoon-billed Sandpiper) ซึ่งอยู่ในสถานะถูกคุกคามทั่วโลก (Globally Threatened)

นกชนิดนี้ผสมพันธุ์เฉพาะในแถบพื้นที่เล็กๆ ที่เป็นทุ่งหญ้าทุนดราชายฝั่งทะเลของดินแดนที่เรียกว่าชูช็อตก้า (Chuchotka) ทางตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศรัสเซีย เมื่อฤดูผสมพันธุ์สั้นๆ ในเดือนมิถุนายนและกรกฎาคมสิ้นสุดลง นกชายเลนปากช้อนจะอพยพเป็นระยะทางหลายพันกิโลเมตรมาอาศัยอยู่ตามชายฝั่งของเอเชียใต้และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

อ่าวไทยตอนในระหว่างจังหวัดสมุทรสาครกับจังหวัดเพชรบุรีเป็นสถานที่แห่งหนึ่งในพื้นที่เพียงสามแห่ง(อีกสองแห่งอยู่ในประเทศบังคลาเทศและประทศเวียดนาม)ที่รู้กันว่านกชนิดนี้มาพักอาศัยในฤดูหนาว  แต่ละแห่งมีนกมาอาศัยอยู่ปีละ 10-20 ตัว และนักวิทยาศาสตร์ยังไม่สามารถระบุสถานที่อื่นแห่งใดอีกเลยว่าเป็นสถานที่หลักที่นกชนิดนี้มาอาศัยอยู่ในฤดูหนาว

ภัยคุกคามที่มีต่อนกชายเลนปากช้อนในที่ที่มันผสมพันธุ์ประกอบด้วยการตกเป็นเหยื่อของสัตว์อื่นมากขึ้น การรบกวนของมนุษย์ และการแห้งมากขึ้นของทุ่งทุนดราอันเป็นถิ่นที่อยู่อาศัยของมันเนื่องจากการเปลี่ยนแปลงของดินฟ้าอากาศ

อย่างไรก็ตามสาเหตุหลักของการที่นกชายเลนปากช้อนมีจำนวนลดลงควรจะมาหาดูได้ตามเส้นทางการบินอพยพที่มีการเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นอย่างสำคัญ อันได้แก่การสูญเสียและเสื่อมสภาพลงของหาดเลนในแนวน้ำขึ้นน้ำลง และการพัฒนาชายฝั่ง ซึ่งได้ลดขนาดของพื้นที่ที่นกชนิดนี้ใช้หากินลงไปอย่างมาก

การล่าและการดักนกชายฝั่งเป็นอาหารซึ่งยังมีอยู่ในหลายประเทศก็เป็นปัญหาอีกอย่างหนึ่งที่สมทบเข้าไปกับปัญหาการสูญเสียพื้นที่อยู่อาศัยทำมาหากิน

ในบริเวณจังหวัดสมุทรสาครและเพชรบุรี นกชายเลนปากช้อนหากินบนนาเกลือ การทำนาเกลือและการที่ชาวบ้านในท้องถิ่นนี้ใช้พื้นที่ชายฝั่งในรูปแบบอื่นๆ ต่อไปอย่างยั่งยืน อาจจะเป็นเงื่อนไขปัจจัยสำคัญในการดำรงรักษาถิ่นที่อยู่อาศัยและหากินของนกชนิดนี้

ก่อนหน้าและหลังการประชุมครั้งนี้ นักวิทยาศาสตร์ได้ออกสำรวจชายฝั่งอ่าวไทยตอนในอย่างละเอียด  ทีมสำรวจ ซึ่งมีนักดูนกท้องถิ่นจากชมรมอนุรักษ์โคกขามและสมาคมอนุรักษ์นกและธรรมชาติแห่งประเทศ ซึ่งเป็นสมาชิกของ BirdLife International (เครือข่ายระหว่างประเทศขององค์กรอนุรักษ์นกและธรรมชาติจากกว่า 110 ประเทศ ในประเทศหนึ่งๆ BirdLife จะมีสมาชิกเพียงองค์กรเดียว) พบนกชายเลนปากช้อนทั้งหมด 10 ตัวในสถานที่สามแห่งด้วยกัน

ในการประชุมครั้งนี้ ผู้เข้าร่วมได้ข้อสรุปต่อแผนปฏิบัติการการอนุรักษ์พันธุ์นกระหว่างประเทศ (International Species Action Plan) ภายใต้การอุปถัมภ์ของอนุสัญญาว่าด้วยพันธุ์สัตว์อพยพ (Convention for the Migratory Species)

แผนปฏิบัติการนี้ได้ให้ข้อเสนอแนะในเรื่องการปกป้องพื้นที่ถิ่นที่อยู่อาศัย การสร้างความตื่นตัว และการวิจัยที่มีการปรับปรุงให้ดีขึ้น มีการเน้นไปที่การกระตุ้นให้รัฐบาลใช้มาตรการที่จำเป็นในการปกป้องพันธุ์สัตว์และพื้นที่อยู่อาศัยของมัน ซึ่งขณะนี้สมาคมอนุรักษ์นกและธรรมชาติแห่งประเทศไทยกำลังอยู่ในช่วงการพัฒนาโครงการอนุรักษ์พื้นที่อ่าวไทยตอนใน

การประชุมเชิงปฏิบัติการครั้งนี้จัดโดย BirdLife International สมาคมอนุรักษ์นกและธรรมชาติแห่งประเทศไทย และ ArcCona Consulting (Cambridge, UK) โดยมีกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เป็นเจ้าภาพ

ยังมีนกอีกหลายชนิดที่จะลดจำนวนลงถึงขั้นวิกฤติ หากป่าธรรมชาติซึ่งเป็นพื้นที่หากินของนกถูกคุกคามอย่างหนักจากการบุกรุกและการพัฒนา

.................................................................

รายละเอียดเพิ่มเติม ติดต่อได้ที่สมาคมอนุรักษ์นกและธรรมชาติแห่งประเทศไทย

43 ซอยโชคชัยร่วมมิตร แยก 29  ถนนวิภาวดีรังสิต เขตดินแดง กรุงเทพฯ  10320

โทรศัพท์: 02-691-4816, 02-691-5976        โทรสาร: 02-691-4493

Email bcst@bcst.or.th