เมื่อ ดร.วีระ สมบูรณ์ ตั้งคำถาม : ประชาธิปไตยตายแล้ว?

เมื่อวันที่ 4 ก.พ.2548 ที่ห้องประชุมใหญ่ คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ มีการจัดเสวนาในหัวข้อเรื่อง "ประชาธิปไตยตายแล้ว?" โดย ดร.วีระ สมบูรณ์ จากคณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้พูดถึง อำนาจ ประชาธิปไตย อธิบไตย หลังการเลือกตั้งว่า จะอยู่หรือตาย

ประชาธิปไตยสมัยใหม่
ดร.วีระ สมบูรณ์ กล่าวว่า ประชาธิปไตย ไม่ใช่สิ่งที่เป็นคำตอบให้เราได้ทั้งหมด มันตอบได้เพียงบางเรื่อง โดยเฉพาะประชาธิปไตยสมัยใหม่ คือ การจัดความสำคัญของอำนาจความสัมพันธ์กันในสังคม และอำนาจ ไม่สามารถใช้ในการแก้ปัญหาต่างๆ ได้ อำนาจมันขยายตัว รวมตัวกันมากขึ้นมาเท่าไหร่ ก็ย่อมอันตราย

ทำอย่างไร เราจึงทำให้อำนาจถูกแยกออกเป็นส่วนๆ เพื่อที่จะไม่ให้ไปก่อความวุ่นวาย ก่อความเดือดร้อน ทำให้เกิดปัญหา แต่ถ้าเราแยกอำนาจออกมา มันยังพอควบคุมได้ พอที่จะนำไปใช้ได้
ประชาธิปไตย ไม่ใช่สิ่งที่เป็นคำตอบให้เราได้ทั้งหมด มันตอบได้เพียงบางเรื่อง โดยเฉพาะประชาธิปไตยสมัยใหม่ คือ การจัดความสำคัญของอำนาจความสัมพันธ์กันในสังคม

ระบอบประชาธิปไตยสมัยใหม่ จึงเป็นระบอบที่ตั้งอยู่บนความเชื่อที่ว่า เห็นแก่ตัว เห็นแก่ได้ ยิ่งเราไปให้อำนาจมากขึ้นๆ ก็ยิ่งสร้างความเลวร้ายมากขึ้นเรื่อยๆ ยิ่งมีอำนาจเบ็ดเสร็จเด็ดขาด ต่อให้ดีแค่ไหน ก็จะทำให้กลายเป็นคนเลวในที่สุด

อำนาจ
ประชาธิปไตยสมัยใหม่ จึงเป็นการลากเส้นแบ่งพื้นที่ในสังคม ไม่ให้อำนาจไปรวมอยู่ในที่ใดที่หนึ่ง คิดว่า เป็นเรื่องที่สำคัญมาก ที่ผ่านมา เราไม่ได้เน้นย้ำกันเท่าที่ควร เมื่อพูดถึงเรื่องประชาธิปไตย ส่วนใหญ่จะไปเน้นที่ตัวประกอบ หรือไปเน้นที่กลไกทางการเมืองโดยตรง

อำนาจในพื้นที่ จะต้องไม่ไปครอบงำหรือเข้าไปกลืนในอีกพื้นที่หนึ่ง ยกตัวอย่างให้เห็นเป็นรูปธรรมก็คือ อย่าเอาเรื่องศาสนาไปปนกับการเมือง

ที่สำคัญอีกอันหนึ่ง ก็คือ เส้นแบ่งอำนาจทางเศรษฐกิจกับอำนาจทางการเมือง ประเด็นนี้ เราจะทำอย่างไรให้อำนาจแยกออกจากกัน ไม่ใช่เอาอำนาจทางการเมืองมาใช้ในพื้นที่ทางเศรษฐกิจ หรือเอาอำนาจทางเศรษฐกิจไปใช้ในทางการเมือง ในระบอบประชาธิปไตยสมัยใหม่ หรือที่เรียกกันว่า เสรีประชาธิปไตย อำนาจรัฐจะต้องไปยุ่งเกี่ยวกับอำนาจทางเศรษฐกิจให้น้อยที่สุด ไม่ใช่ว่าไปผูกขาด ไปยึดกิจการใครมาทำอะไรก็ได้ ในทางกลับกัน อำนาจทางเศรษฐกิจจะต้องไม่ไปครอบงำทางการเมืองด้วย

ชีวิตในสังคมสมัยใหม่ เป็นชีวิตที่เต็มไปด้วยผลประโยชน์ ความร่ำรวย และเครื่องมือของอำนาจนั้น มันมากมายมหาศาล และมันส่งผลกระทบรุนแรงมาก เพราะฉะนั้น เราไม่มีทางที่จะคิดเหมือนคนสมัยก่อนได้อีกแล้ว ว่า จะมีวีรบุรุษ ผู้ประกอบด้วยคุณธรรม และสามารถทำให้ชีวิตเราดีขึ้นได้ มันไม่มีทาง เพราะว่า ผลประโยชน์และความจำเป็นของอำนาจสมัยใหม่ มันจะผลักดันให้คนหยุดไม่ได้ นี่คือหลักการสำคัญของประชาธิปไตย

หรือประชาธิปไตยร่อแร่ใกล้ตาย ?
ผมคิดว่า เราจะต้องถามตัวเอง ว่าในสังคมมีการแบ่งแยกพื้นที่ทางอำนาจมากน้อยแค่ไหน หรือว่าบางสังคมพื้นที่เอาอำนาจไปครอบในพื้นที่อื่นๆ หรืออำนาจเข้าไปครอบในพื้นที่หนึ่งได้โดยอัตโนมัติ และบางพื้นที่เริ่มจะเบ็ดเสร็จเด็ดขาดเพิ่มขึ้นไปเรื่อยๆ ถ้าเป็นเช่นนั้น เราสามารถวัดความดันตรวจดู ก็จะรู้ว่า ประชาธิปไตยกำลังป่วย กำลังร่อแร่แล้ว แม้ว่ากระบวนการทางการเมืองจะดูเป็นประชาธิปไตยก็ตาม หรือมีกรณีการเลือกตั้ง ก็ตาม เมื่อในพื้นที่นั้นถูกครอบไปหมดแล้ว กระบวนการนั้นมันก็จะเดินไปโดยไม่มีความหมายอะไรเลย

ประชาธิปไตย-อธิปไตย-เขตเศรษฐกิจพิเศษ
มีแนวโน้มที่รัฐบาลไทย สามารถดำเนินการอะไรหลายๆ อย่างได้ โดยที่เหมือนกับว่า สิ่งที่ทำไปนั้น อยู่เหนืออำนาจอธิปไตย ยกตัวอย่างเช่น การทำสัญญาการค้าเสรี แม้กระทั่ง การที่รัฐทำเครดิตการ์ด ไปมอบให้คนต่างชาติ ว่า คือผู้ถือบัตรเครดิตการ์ดเมืองไทย ซึ่งถือว่าเป็นการใช้อำนาจเหนืออำนาจอธิปไตย ที่คนไทยทุกคนเป็นเจ้าของ

เมื่อทราบข่าว ครม.เห็นชอบร่าง พ.ร.บ.เขตเศรษฐกิจพิเศษ ยิ่งมองเห็นอำนาจนั้นชัดเจน คิดว่า หลังจากเลือกตั้ง ต้องมีการพยายามผลักดันร่าง พ.ร.บ.นี้อย่างแน่นอน และเชื่อว่า หากรัฐบาลชุดนี้ ได้รับการเลือกตั้งมีเสียงข้างมากเข้าสภา กฎหมายฉบับนี้คงจะผ่านมติไม่ยากนัก ถ้าพูดกันตามกระบวนการของรัฐสภา

เมื่อมีอำนาจครอบพื้นที่ตรงนั้น รัฐบาลจะเวนคืนที่ดินของใครก็ได้ จะเอาป่าสงวนแห่งชาติ อุทยานแห่งชาติก็ได้ จะถมทะเลก็ได้ จะไปเอาธรณีสงฆ์มาใช้ก็ได้ จะเช่าที่ดินของใครก็ได้ แม้กระทั่ง จะเอาอพยพย้ายชาวบ้านออกจากนอกพื้นที่ก็ได้ ถ้ารัฐบาลตราว่า ตรงนั้นเป็นเขตเศรษฐกิจพิเศษ

ที่สำคัญ เขตเศรษฐกิจพิเศษ ไม่ต้องผ่านรัฐสภา เนื่องจากใน พ.ร.บ.เขตเศรษฐกิจพิเศษ ระบุไว้ว่า เมื่อรัฐบาลต้องการตั้งเขตเศรษฐกิจ ให้ตราเป็นพระราชกฤษฎีกา ก็หมายถึงว่า รัฐบาลสามารถออกกฎหมายได้เองเลย แล้วค่อยแจ้งให้รัฐสภาทราบ และไม่มีกระบวนการในการตรวจสอบใดๆ ได้เลย

นอกจากรัฐบาลมีอำนาจในเขตเศรษฐกิจพิเศษมากมายสารพัดแล้วนั้น รัฐบาลยังให้สิทธิคนต่างด้าวเข้าไปอยู่อาศัยในพื้นที่ โดยไม่ต้องปฏิบัติตามกฎหมายคนต่างด้าว อีกทั้ง เรื่องภาษีอากรเป็นจำนวนมากได้รับการยกเว้น การย้ายการโอนเงินออกนอกประเทศ สามารถโอนย้ายได้ตามขั้นตอนของเขตเศรษฐกิจพิเศษนั้นๆ กำหนดขึ้น โดยได้รับความเห็นชอบจากรัฐบาลเท่านั้นเอง

ทำให้เราเห็นได้ว่า เวลานี้ ตนไม่ได้มองแค่ว่า ขณะนี้ ประชาธิปไตยตายแล้วหรือ แต่ผมคิดว่า ในตอนนี้ อธิปไตยยังมีอยู่อีกหรือ ถ้าเป็นเช่นนั้น ต่อไป กระบวนการอำนาจรูปแบบนี้ อาจจะมีการจัดตั้งเขตเศรษฐกิจพิเศษ ไปทั่วประเทศ

นี่เป็นคำถามสำคัญ ว่าประชาธิปไตยตายแล้วหรือไม่นั่น เราจะรู้คำตอบได้ ในวันที่ 6 ก.พ.นี้

รายงานพิเศษ
องอาจ เดชา

ร่วมบริจาคเงิน สนับสนุน ประชาไท โอนเงิน กรุงไทย 091-0-10432-8 "มูลนิธิสื่อเพื่อการศึกษาของชุมชน FCEM" หรือ โอนผ่าน PayPal / บัตรเครดิต (รายงานยอดบริจาคสนับสนุน)

ติดตามประชาไทอัพเดท ได้ที่:
Facebook : https://www.facebook.com/prachatai
Twitter : https://twitter.com/prachatai
YouTube : https://www.youtube.com/prachatai
Prachatai Store Shop : https://prachataistore.net
ข่าวรอบวัน
สนับสนุนประชาไท 1,000 บาท รับร่มตาใส + เสื้อโปโล

ประชาไท