Prachatai Eyes View: ลมหายใจแม่น้ำโขง... ชีวิตผูกโยงไว้กับแม่น้ำและลำเรือ

(Backup) Prachatai Eyes View: ลมหายใจแม่น้ำโขง... ชีวิตผูกโยงไว้กับแม่น้ำและลำเรือ - 2011

ผมสัมผัสได้ถึงพลังของโลก เมื่อชีวิตล่องไหลไปกับแม่น้ำสายนี้... ร่วมสิบชีวิต บนเรือไม้ลำใหญ่ขนาดสี่สิบที่นั่ง ล่องไหลไปช้าๆ เริ่มจากเมืองห้วยซาย แขวงบ่อแก้ว ของประเทศลาว อีกฟากฝั่งหนึ่งของเมืองเชียงของ เชียงรายของไทย เรือแล่นไหลไปเรื่อยๆ ไม่รีบ ไม่เร่ง ไม่ร้อนรน หากเคลื่อนไปตามท่วงทำนองของมัน บางห้วง ผมรู้สึกสัมผัสได้ถึงเรือไม้ลำใหญ่ลำนี้ช่างเหมือนกับผู้เฒ่าคนหนึ่ง ที่วางตัวและจัดเจนกับการใช้ชีวิตวิถีอย่างปกติและระมัดระวัง ผมสัมผัสได้เช่นนั้นจริงๆ สัมผัสถึงความสุขุม และความนิ่งในความเคลื่อนไหว และนี่ถือว่าเป็นการเดินทางไกล และเป็นการใช้ชีวิตที่ช้าลงอีกครั้งหนึ่งในชีวิตผม หลังจากกรำงานมาอย่างหนักและนาน การมายืนบนเรือลำใหญ่เช่นนี้ จึงรู้สึกปลอดโปร่งโล่งใจ เหมือนได้ปลดสัมภาระที่อัดแน่นเต็มไหล่หลังมาเกือบค่อนชีวิตทิ้งไว้บนฝั่ง ปลดปล่อยหัวใจตัวเองไปพร้อมกับแม่น้ำ เลาะเลียบไปตามร่องแก่ง โขดหิน รายล้อมด้วยทุ่งไร่และภูผาสูงชัน บรรยากาศวันนั้น ช่างเป็นใจ ลมแม่น้ำพัดโชยระรื่น ฟ้าสีฟ้า แดดส่องใส เรือแล่นไป ลำน้ำกระเพื่อม เหมือนสรรพสิ่งรายรอบกำลังปลุกชีวิตหลายชีวิตให้ตื่นฟื้นเพื่อเงี่ยฟังสัมผัสบทเพลงอันงดงาม บริสุทธิ์ เป็นบทเพลงแห่งธรรมชาติและจิตวิญญาณที่หัวใจคนเรานั้นต้องการยิ่งนัก ผมรู้สึกตื่นเต้นทุกครั้งที่ได้มาเยือนแม่น้ำสายนี้ ยิ่งรู้ว่าต้นธารของแม่น้ำสายนี้นั้นเป็นหนึ่งเดียวกับโลก หนึ่งเดียวกับเทือกเขาหิมาลัย เทือกเขาอันศักดิ์สิทธิ์ที่หลายคนรู้จักกันดีในนามดินแดนหลังคาโลก ลองหลับตานิ่งนึกจินตนาการดูสิ จากหยดน้ำยะเยือกหยดหนึ่ง รวมกันหลายๆหยด เพิ่มมวลรวมตัวกันมากมายมหาศาล ไหลรี่ลงเป็นธารมาเป็นเส้นสาย ซอกซอน คดเคี้ยว ไหลผ่านที่ราบสูงของทิเบต เหนือเมืองต้าลี่และลี่เจียง ไหลผ่านมณฑลชิงไห่ ประเทศจีน ลงสู่ทะเลจีนใต้ ผ่านประเทศจีน พม่า ลาว ไทย กัมพูชา และเวียดนามในตอนท้ายสุด เป็นการเดินทางบนความยาวทั้งหมดทั้งสิ้น 4,909 กิโลเมตร ซึ่งถือว่าเป็นแม่น้ำสายที่ยาวเป็นลำดับที่ 10 ของโลก แม่น้ำสายนี้มีหลากชื่อ หลายนาม ที่ผู้คนสองฟากฝั่งนั้นเรียกขานกัน ธิเบต เรียก ต้าจู หรือแม่น้ำหิน (Dzachu-River of Rocks) จีน ยูนนาน เรียก ล้านช้าง (Lancang-One Million Elephants) ลาว/ไทย เรียก น้ำของ-น้ำโขง (Mekong) กัมพูชา เรียก ตนเลธม (Tonle Thom-Great River) เวียดนาม เรียก กิ๋วล่อง (Cuu Long-Nine Dragons) แน่ละ จึงไม่ผิดที่จะมีผู้กล่าวขานเอาไว้ว่าเป็น ‘แม่น้ำนานาชาติ’ หรือ ‘แม่น้ำแห่งชีวิต’ แต่ผมชอบคำเรียกอย่างหลังมากกว่า- -แม่น้ำแห่งชีวิต เพราะคุณค่าของแม่น้ำสายนี้ นอกจากเป็นแม่น้ำที่ไหลผ่านไปยังหลายๆ ประเทศแล้ว แม่น้ำสายนี้ยังหล่อเลี้ยงชีวิตและจิตวิญญาณของผู้คนสองฟากฝั่งนี้มานานนับนาน คนทั้งสองฝั่งโขง ไม่ว่าเด็กน้อย หนุ่มสาว ผู้เฒ่าผู้แก่ต่างล้วนมีชีวิตอยู่ร่วมกับแม่น้ำนี้กันทั้งสิ้น ล้วนเป็นชีวิตที่ผูกโยงไว้กับแม่น้ำและลำเรือ ระหว่างทางที่เราล่องไปนั้น จึงมองเห็นเรือหลากหลายรูปแบบ ทั้งเรือสินค้า เรือท่องเที่ยว เรือหางยาว แม้กระทั่งเรือแจว แล่นไปมา บ้างจอดอยู่ตามริมฝั่ง โขดหิน บางคนใช้เรือร่อนเร่หาปลาขึงอวนตาข่ายดักปลา บางลำบรรทุกสมาชิกทั้งครอบครัว พ่อ แม่ ลูก แม่เฒ่า ช่วยกันแจวเรือไปทำงานในไร่บนเนินเขาอีกฟากฝั่งหนึ่งของชุมชนริมโขง ผมมองเห็นชีวิตหลายชีวิตเคลื่อนไหวไปมาอยู่อย่างต่อเนื่อง... แม่หญิงนั่งซักผ้าริมน้ำ ใกล้ๆ กันนั้น เด็กๆ แก้ผ้าวิ่งเล่นน้ำไปมา แม่หญิงกางร่มนั่งเรือหางยาวผ่านแสงตะวันยามเย็น ช่างเป็นภาพงามงดจนผมอดไม่ได้ขอกดเก็บภาพนั้นไว้ โน่นเรือสินค้าลำใหญ่บรรทุกกระเบื้องหลังคาและปูนซีเมนต์มาเต็มลำเรือ อีกเรือใหญ่จอดนิ่งริมฝั่ง ในลำเรืออัดแน่นด้วยกระสอบป่านใส่ดอกหญ้าแห้งเตรียมส่งไปขายให้แม่ค้าทำไม้กวาด อีกหนึ่งเรือสินค้าบรรทุกข้าวสารนับร้อยกระสอบวางทับซ้อนกันเป็นชั้นๆ กรรมกรร่างเล็กแต่แข็งแกร่งชาวลาวกำลังยกใส่ไหล่หลังแบกทยอยขนถ่ายไปยังรถอีแต๋นที่จอดเทียบริมชายฝั่งแม่น้ำ แม่น้ำสายนี้มีชีวิต และเรือกลายเป็นอวัยวะสำคัญส่วนหนึ่งของชีวิตผู้คนอย่างแยกจากกันไม่ออกเลยจริงๆ แน่ละ ผู้คนแถบนี้ใช้แม่น้ำแทนถนน เรือจึงกลายเป็นปัจจัยห้าที่สำคัญของคนแถบนี้อย่างไม่ต้องสงสัย ไม่ว่ายากดีมีจน ทุกคน ทุกครอบครัวจะต้องมีเรือเป็นของตัวเอง อย่างน้อยคนจนๆ มุงเพิงอยู่ริมฝั่งแม่น้ำ ก็ต้องมีเรือแจวหนึ่งลำ ผมหันมามองภายในเรือไม้ลำใหญ่ที่เรานั่งอยู่ นายเรือยังคงบังคับให้มันแล่นไปช้าๆ เหมือนไม่รีบร้อนอะไร ลำน้ำกระเพื่อมเป็นริ้วๆ สาย ธงชาติลาวปักด้วยลำไม้ไผ่อยู่ตรงหัวเรือ โบกสะบัดดัง พรึบพรับๆ ผมยังคงตื่นเต้นกับภาพผ่านสองฟากฝั่ง นั่นซากขอนไม้เกยฝั่ง คนทำงานในไร่ และควายนอนแช่น้ำ บางห้วงยาม ผมมองเห็นภาพบางภาพนั้นงดงามราวภาพวาด... ภาพสองสามีภรรยา ช่วยกันพายเรือ มาพร้อมเด็กน้อยสองคน ผ่านแสงแดดสะท้อนยามแลงช่างอุ่นอ่อนโยน ภาพผู้ชายยิ้มร่าเห็นฟันขาว พายเรือไม้ลำเล็กฉาบด้วยสีเขียวแดง ภาพเด็กหญิงชายพี่น้องชาวลาวนั่งพายเรือมาพร้อมกับหมาตัวโปรดฝ่ากระแสคลื่นและแสงสะท้อนตะวัน วิบวับกลางแม่น้ำ ภาพคนเลี้ยงช้าง ชักลากไม้ซุงมาทิ้งไว้ริมตลิ่ง ก่อนปลดโซ่ล่าม ปล่อยช้างเชือกนั้นนอนเล่นน้ำอย่างสบายใจ และภาพบางภาพนั้นงามสะอาดด้วยจิตรกรธรรมชาติสรรค์สร้างขึ้นมาให้เราได้เสพและอิ่มเอมใจ ภาพหาดทรายขาวที่วางซ้อนกันชั้นๆ ริมฝั่งหลังน้ำลด ตัดกับหินผาตระหง่านเงื้อมสูง ภาพโขดหิน เกาะแก่งที่เต็มไปด้วยริ้วรอยและลวดลายสีสันแปลกตา หลังผ่านการเสียดสีกระทบเกลากลึงของสายน้ำมาพัดผ่านมายาวนานแสนนาน บางห้วง เราลงจากเรือขึ้นไปแอ่วบ้านพี่น้องลื้ออยู่บนเนินฝั่งแม่น้ำ ใบหน้าเปื้อนยิ้มอารมณ์ดีของแม่เฒ่านั่งย้อมผ้าด้วยสีเปลือกไม้ธรรมชาติ อยู่ใต้ถุนบ้าน ทำให้หัวใจหลายดวงที่พบเห็นนั้นเบิกบานทันใด ภาพชาวบ้านนับร้อยๆ ชีวิต แห่กันขุดทอง ร่อนทอง ผ่านกรวดหินดินทราย ริมแม่น้ำ ผมมองสีหน้าแววตา ใบหน้าคนขุดทองยามแดดแผดเผา กว่าจะได้ทีละเกร็ดเม็ดเล็กๆ นั้นคงยากเย็นแสนเข็ญ ขณะผมกำลังเพลิดเพลิน เคลิบเคลิ้มกับความงามของภาพบรรยากาศสองฝั่งนั้น พลันต้องตื่นจากภวังค์ทันใด เมื่อยินเสียงแผดลั่นของเรือเร็วที่แล่นแซงมาอย่างเร็วและแรง เสียงนั้นก้องสะท้อนมาแต่ไกล และความเร็วและปราดเปรียวของมันได้กรีดฉีกแม่น้ำเป็นริ้วๆ คลื่นเป็นเส้นสายมาแต่ไกล ผมมองเห็นสามสี่ชีวิตบนเรือเร็วนั้น สวมหมอกกันน็อคมอเตอร์ไซค์กันทุกคน เข้าใจว่า คงใช้ป้องกันอันตราย หากเกิดอุบัติเหตุ แต่ใครคนหนึ่งบอกว่าใส่หมวกใส่หน้ากากกันลมมากกว่า เพราะเรือแล่นเร็วอย่างนั้น น้ำหูน้ำตาไหลพรากแน่ ถ้าไม่สวมหมวกติดหน้ากากใส แต่ในความทึ่งของฝีมือคนขับเรือเร็วที่ต้องผจญหลบหลีกกับโขดหิน เกาะแก่งตลอดลำน้ำอย่างคล่องแคล่วและเชี่ยวชาญนั้น ผมรู้สึกหวาดหวั่นระคนกัน เมื่อนึกคำพูดของคนขับเรือบอกผมว่า หมวกนั้นใช้กันศีรษะกระแทกกับโขดหินมากกว่า ถ้าเกิดเรือพุ่งชนอย่างไร้ทิศทาง และคงเป็นจริงเช่นนั้นว่า ชีวิตกับความเสี่ยงนั้นเป็นของคู่กัน และหลายต่อหลายครั้งที่คนเราต้องแลก ต้องกล้าเผชิญทั้งแบบจำยอมและอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ ว่ากันว่า เรือเร็ว หรือสปีดโบ้ต ที่เห็นนั้น ใช้เวลาเพียงแค่ 7-8 แปดชั่วโมง จากเมืองห้วยซายก็ถึงหลวงพะบางแล้ว แต่ค่าเรือนั้นก็แพงน่าดู คิดเป็นเงินไทยก็ตกอยู่ร่วมพันบาท แน่ละ นักเดินทาง นักท่องเที่ยวที่มีเวลาจำกัดและเร่งรัด แต่อยากเดินทางให้ไกลและไปได้หลายหนแห่ง ก็ต้องยอมเลือกใช้บริการนั่งเรือแบบนี้กันมากเหมือนกัน เท่าที่ผมสังเกตดู ส่วนใหญ่จะเป็นกลุ่มฝรั่งชาวต่างชาติจากตะวันตกเสียมากกว่า ในขณะเรือใหญ่ขนาดสี่สิบที่นั่ง นั้นต้องเดินทางไปบนความช้าราว 2 วัน หรืออาจมากกว่านั้น หากเป็นเรือที่เหมาลำพิเศษแบบที่ผมกำลังร่วมเดินทางครั้งนี้ ทุกครั้งยามผมยินเสียงแผดลั่นของเรือเร็วแล่นแซงเรือใหญ่ที่ผมยืนเกาะกราบเรือและจ้องมองอยู่นั้น มันทำให้ผมรู้สึกได้สองอย่างไปพร้อมๆ กัน หนึ่ง เงินและความเร็วทำให้บางสิ่งบางอย่างพุ่งไปข้างหน้าได้อย่างรวดเร็วและแรง! สอง การเดินทางช้าลง เป้าหมายเหมือนกัน เพียงแต่ระยะเวลานั้นต่างและห่างกัน กระนั้น ผมขอเลือกแบบหลัง- -เพราะผมเชื่อว่าการเดินทางช้าลง การทำให้ชีวิตช้าลง นอกนั้นมันทำให้ผมรู้สึกผ่อนคลาย และทำให้เรามองเห็นอะไรๆ ได้เด่นชัดยิ่งขึ้น. คงเหมือนกับ ‘บุนมี อินทะวุด’ นายน้ำแห่งลำน้ำโขง คนขับเรือช้าที่พาเราล่องชีวิต บอกกับผม “ความเร็วขึ้นอยู่กับเวลา...” เขาบอก ในขณะที่เขายังคงใช้ชีวิตแช่มช้าและเรียนรู้แม่น้ำโขงอย่างเข้าใจ “แม่นแล้ว เราต้องเรียนรู้กับมัน ไม่ว่าฝนตก ลมแรง เราต้องดูท้องฟ้าข้างหน้าไกลๆ กะระยะ บางครั้งก็ต้องสังเกตดูต้นไม้สองฝั่ง ลมพัดทราย โขดหินที่โผล่พ้นน้ำ นกป่าบิน แม้กระทั่งลมพัดใบไม้ไหว...” เขาบอกพร้อมหันไปมองทั้งสองฟากฝั่งไปมา “แต่พอน้ำหลาก น้ำนอง เวลาขับเรือไม่ต้องกังวลหิน แต่ก็ต้องจำแก่ง ว่ามันลึก มันตื้นขนาดไหน และต้องระวัง ต้องคอยหลบหลีกพวกไม้ป่า ไม้ซุงที่อาจถูกพัดไหลมาตามแม่น้ำ กระแทกใส่เรือเราได้” นี่คือบางส่วนของศาสตร์วิชาแม่น้ำโขงของเขาเท่านั้นเอง ว่ากันว่า เขามีอีกหลายศาสตร์หลายวิชาที่ฝึกฝนเรียนรู้ด้วยตัวเองมาตั้งแต่เด็กเรือ กับพ่อและพี่ชาย กระทั่งมากลายเป็น นายน้ำ แห่งลำน้ำโขงผู้ช่ำชองอยู่ทุกวันนี้ ใช่, บางศาสตร์นั้น เขาครูพักลักจำ จากประสบการณ์ชีวิตของพ่อและพี่ชาย บางศาสตร์นั้น เขาเรียนรู้จากธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมรอบตัว บางศาสตร์นั้น เขาเรียนรู้ด้วยหัวใจ ชีวิตและจิตวิญญาณ.

ร่วมบริจาคเงิน สนับสนุน ประชาไท โอนเงิน กรุงไทย 091-0-10432-8 "มูลนิธิสื่อเพื่อการศึกษาของชุมชน FCEM" หรือ โอนผ่าน PayPal / บัตรเครดิต (รายงานยอดบริจาคสนับสนุน)

ติดตามประชาไทอัพเดท ได้ที่:
Facebook : https://www.facebook.com/prachatai
Twitter : https://twitter.com/prachatai
YouTube : https://www.youtube.com/prachatai
Prachatai Store Shop : https://prachataistore.net
ข่าวรอบวัน
สนับสนุนประชาไท 1,000 บาท รับร่มตาใส + เสื้อโปโล

ประชาไท