(นิวยอร์ค: 15 มิถุนายน 2550) - องค์การฮิวแมนไรท์วอทช์ออกแถลงการณ์ที่ใช้ชื่อว่า "ประเทศไทย : ความหวาดกลัวเข้าปกคลุมการศึกษาในภาคใต้ ครูกลายเป็นเป้าหมายของการสังหารล้างแค้น และความรุนแรง" ระบุการโจมตีของกลุ่มติดอาวุธแบ่งแยกดินแดนระลอกใหม่ต่อครูและโรงเรียน ส่งผลกระทบอย่างรุนแรงต่อการศึกษาในจังหวัดชายแดนภาคใต้ของไทย ครูในจังหวัดนราธิวาสต้องตัดสินใจปิดโรงเรียนมากกว่า 300 แห่ง ในพื้นที่ 13 อำเภอเป็นเวลาหนึ่งสัปดาห์ ภายหลังจากที่ครูสามคนถูกสังหารในช่วงเวลาไล่เลี่ยกัน เมื่อวันที่ 11 มิถุนายน โดยมือปืนสองคนบุกเข้าไปในห้องสมุดโรงเรียนบ้านซากอ ตำบลซากอ อำเภอศรีสาคร แล้วใช้อาวุธปืนพกจ่อยิงศีรษะครูเสียชีวิตท้นทีสองคน คือ นางนิภาพร ทรัพย์โสภา อายุ 43 ปี และ น.ส.ยุพา เซ๋งวัฒน์ อายุ 26 ปี ท่ามกลางสายตานักเรียนจำนวนมากที่อยู่ในระหว่างช่วงพักกลางวัน และกำลังเล่นอยู่ที่บริเวณหน้าห้องสมุด

ทั้งนี้ องค์การฮิวแมนไรท์วอทช์พบว่า ก่อนหน้าเหตุการณ์สะเทือนขวัญครั้งนี้ ครูในโรงเรียนบ้านซากอเคยถูกกลุ่มติดอาวุธแบ่งแยกดินแดนข่มขู่มาก่อน หลังจากนั้น ประมาณหนึ่งชั่วโมง นายสมหมาย เหล่าเจริญสุข อายุ 55 ปี ครูโรงเรียนบ้านเจ๊ะเก ตำบลโงสะโต อำเภอระแงะ ถูกมือปืนยิงด้วยอาวุธปืนอาร์กาเข้าที่บริเวณศีรษะ ลำตัว และสะโพก จนเสียชีวิตอยู่ภายในร้านขายของชำ ขณะที่กำลังบันทึกรายชื่อเด็กที่ยังไม่ได้ไปเข้าโรงเรียน

นายแบรด อาดัมส์ ผู้อำนวยการแผนกเอเชียขององค์การฮิวแมนไรท์วอทช์กล่าวว่า "กลุ่มผู้ก่อความไม่สงบคุกคามครู และโรงเรียน เนื่องจากเห็นว่า ครู และโรงเรียนเป็นสัญลักษณ์ของรัฐไทย แต่การโจมตีดังกล่าวเป็นการก่ออาชญากรรมที่ร้ายแรง และไม่สามารถเอาเหตุผลใดๆ มาอ้างความชอบธรรมได้"

เมื่อวันที่ 13 มิถุนายน กองกำลังติดอาวุธแบ่งแยกดินแดนได้เผาโรงเรียน 11 แห่งในอำเภอระแงะ จังหวัดยะลา โดยอ้างว่า เป็นการตอบโต้ต่อเหตุการณ์ที่นายอับดุลสะมัด สามะ อายุ 60 ปี อุสตาซปอเนาะบ้านบาลอ และประธานชมรมครูสอนศาสนา อำเภอรามัน ถูกยิงเสียชีวิต เมื่อวันที่ 12 มิถุนายน และในวันที่ 13 มิถุนายนนั้นก็ยังมีกลุ่มเด็ก และสตรีมุสลิมจำนวนกว่า 500 คนมาชุมนุมประท้วงปิดถนนสายรามัน-โกตาบารู ตรงบริเวณหน้ามัสยิดกลางประจำ อำเภอรามัน เพื่อแสดงความไม่พอใจ และเรียกร้องความยุติธรรม โดยมีการกล่าวหาว่า เจ้าหน้าที่ของรัฐอยู่เบื้องหลังเหตุการณ์ที่นายอับดุลสะมัดถูกยิงเสียชีวิต ความรุนแรง และการชุมนุมประท้วงที่เกิดขึ้นทำให้โรงเรียน 60 แห่งในพื้นที่อำเภอรามัน ต้องตัดสินใจปิดการเรียนการสอน เนื่องจากกลัวว่า จะตกเป็นเป้าหมายของการโจมตีล้างแค้นของกองกำลังติดอาวุธแบ่งแยกดินแดน   

รัฐบาลของพลเอกสุรยุทธ์ จุลานนท์ สัญญาว่า จะให้ความสนใจเป็นพิเศษต่อมาตรการรักษาความปลอดภัยของครู และโรงเรียน องค์การฮิวแมนไรท์วอทช์ขอสนับสนุนการดำเนินการดังกล่าว แต่ขณะเดียวกันก็มีความกังวลว่า เจ้าหน้าที่ของรัฐบางส่วนกำลังสนับสนุนส่งเสริมให้ชุมชนไทยพุทธใช้ศาลเตี้ย และวิธีการตอบโต้แบบ "ตาต่อตา ฟันต่อฟัน" ในการป้องกันตนเองจากการโจมตีของกลุ่มติดอาวุธแบ่งแยกดินแดน ทั้งนี้ ได้ปรากฏข้อกล่าวหาว่า การลอบสังหารอุสตาซหลายคน และการโจมตีโรงเรียนปอเนาะหลายแห่ง นับตั้งแต่ที่เกิดเหตุการณ์รัฐประหารเมื่อเดือนกันยายน 2549 นั้น เป็นการการกระทำเพื่อล้างแค้นต่อกรณีที่กองกำลังติดอาวุธแบ่งแยกดินแดนโจมตีครู และโรงเรียนของรัฐบาล

นายแบรด อาดัมส์ กล่าวว่า "กลุ่มผู้ก่อความไม่สงบอาจจะยกเอาข้อกล่าวหาเกี่ยวกับการละเมิดสิทธิมนุษยชนจากการกระทำของกองกำลังของรัฐบาล มาใช้เป็นข้ออ้างสร้างความชอบธรรมในการโจมตี ดังนั้น รัฐบาลจึงจำเป็นที่จะต้องเข้าใจว่า ความพยายามใดๆ ในการปกปิดการกระทำความผิดของกองกำลังของรัฐบาล หรือช่วยปกป้องไม่ให้เจ้าหน้าที่เหล่านั้นต้องรับผิดชอบในทางคดีอาญา จะกลายเป็นการขยายวงจรความรุนแรง และการล้างแค้นออกไปในวงกว้างมากขึ้น"

งานวิจัยขององค์การฮิวแมนไรท์วอทช์พบว่า การโจมตีของกองกำลังติดอาวุธแบ่งแยกดินแดนที่เรียกตัวเองว่า นักสู้เพื่อเอกราชปัตตานี (pejuang kemerdekaan Patani หรือ pejuang) ที่เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องตั้งแต่เดือนมกราคม 2547 นั้น ได้ทำให้ครูเสียชีวิตไปแล้วถึง 75 คน และบาดเจ็บอีก 91 คน นอกจากนี้ ยังมีการเผาโรงเรียนไปอีก 194 แห่ง

องค์การฮิวแมนไรท์วอทช์ยังพบด้วยว่า ใบปลิวที่นักสู้เพื่อเอกราชปัตตานีเผยแพร่ในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้นั้นมีเนื้อหาที่เป็นการข่มขู่อย่างชัดแจ้งไม่ให้ชาวมุสลิมส่งบุตรหลานเข้ารับการศึกษาในโรงเรียนของรัฐบาล และห้ามไม่ให้ชาวมุสลิมร่วมมือกับเจ้าหน้าที่ของรัฐในทุกวิถีทาง โดยได้ระบุว่า การกระทำดังกล่าวถือเป็นการละเมิดข้อห้ามทางศาสนา ซึ่งจะต้องมีการลงโทษอย่างรุนแรง รวมทั้งการสังหารผู้ที่กระทำความผิด และครอบครัวด้วย

นายแบรด อาดัมส์ กล่าวว่า "กลุ่มผู้ก่อความไม่สงบกำลังพยายามที่จะทำให้โรงเรียนของรัฐบาลทุกแห่งต้องปิดตัวลง โดยการใช้การโจมตีอย่างเหี้ยมโหด และการข่มขู่สร้างความหวาดกลัวเป็นเครื่องมือ ซึ่งผลของการกระทำดังกล่าว ทำให้คุณภาพของการศึกษาในจังหวัดชายแดนภาคใต้ตกอยู่ในระดับต่ำที่สุดของไทย"