"เขื่อนน้ำเทิน 2" กับการพัฒนาคุณภาพชีวิตชาวนากาย

ชื่อรายงานเดิม: ความคืบหน้าเขื่อนน้ำเทิน 2: การโยกย้ายชาวบ้านจากที่ราบสูงนากายได้เสร็จสมบูรณ์แล้ว

 

การเคลื่อนย้ายผู้อยู่อาศัยในบริเวณที่ราบสูงนากายจำนวนทั้งสิ้น 6,200 คนเพื่อการก่อสร้างเขื่อนไฟฟ้าพลังน้ำน้ำเทิน 2 ได้เสร็จสมบูรณ์ลงแล้ว โดยปัจจุบันนี้ ชาวบ้านทั้งหมดได้เข้าไปอยู่ในบ้านใหม่ซึ่งมีสภาพดีกว่าบ้านเดิมของตน ในชุมชนใหม่ที่นอกจากจะมีน้ำสะอาดไว้ใช้ดื่มกินแล้ว ยังมีไฟฟ้าใช้ และมีถนนเข้าถึงอีกด้วย

 

ทั้งนี้ รายงานประจำปีเรื่องความคืบหน้าของโครงการเขื่อนไฟฟ้าพลังน้ำน้ำเทิน 2 ซึ่งจัดทำโดยธนาคารโลก (World Bank) และธนาคารเพื่อการพัฒนาแห่งเอเชีย (Asian Development Bank) ได้ระบุว่า ชาวบ้านที่ถูกโยกย้ายทั้งหมดกำลังร่วมกับบริษัทไฟฟ้าน้ำเทิน 2 หรือ Nam Theun 2 Power Company (NTPC) และรัฐบาลลาว ค้นหาวิธีที่จะทำให้สภาพความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นนี้ดำเนินต่อไปได้อย่างยั่งยืน รวมทั้งดำเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจที่จะทำให้ชาวบ้านสามารถเพิ่มพูนรายได้ของตนเป็นสองเท่าได้ภายใน 5 ปี ดังที่รัฐบาลลาวได้ทำสัญญาไว้กับธนาคารโลก

 

กิจกรรมใหม่ ๆ เพื่อพัฒนาชีวิตและความเป็นอยู่ของชาวบ้าน

รายงานประจำปีฉบับนี้ระบุว่า โครงการเพื่อพัฒนาชีวิตความเป็นอยู่ของชาวบ้านจากที่ราบสูงนากายซึ่งได้รับผลกระทบจากการสร้างเขื่อนน้ำเทิน 2 นั้น ประกอบไปด้วยกิจกรรมเพื่อส่งเสริมการเกษตร กิจกรรมเพื่อสร้างรายได้นอกภาคเกษตร การทำฟาร์มปศุสัตว์ การใช้ประโยชน์จากป่าไม้ และการประมงในอ่างเก็บน้ำ ขณะนี้ ชาวบ้านกำลังถางที่ดินที่พวกเขาได้รับเป็นการชดเชยสำหรับที่ดินที่พวกเขาต้องสูญเสียไป เพื่อทำการเกษตร

 

นอกจากนี้ รัฐบาลลาวยังได้ออกกฎหมายมาเพื่อให้สิทธิขาดในการตกปลาในอ่างเก็บน้ำแก่ชาวบ้านที่ได้รับผลกระทบจากการสร้างเขื่อน ในขณะเดียวกัน ความพยายามของบริษัท NTPC และรัฐบาลลาวก็ยังดำเนินต่อไป เพื่อช่วยให้ชาวบ้านเหล่านี้ได้ปรับตัวให้เข้ากับสภาพเศรษฐกิจในชุมชนที่กำลังเปลี่ยนไปสู่ระบบการค้าเสรี หลังจากที่พวกเขาคุ้นเคยกับการทำมาหากินแบบดั้งเดิมคือการเข้าป่าล่าสัตว์มานานหลายชั่วคน ไม่ว่าจะเป็นการฝึกฝนให้ชาวบ้านที่ทำนาเข้าใจวิธีเพิ่มประสิทธิภาพในการผลิตข้าว หรือการปลูกพืชพันธุ์ใหม่ ๆ รวมทั้งการหาตลาดสำหรับผลิตผลของพวกเขา และการตกปลาในอ่างเก็บน้ำ เป็นต้น

 

สำหรับชาวบ้านที่อาศัยอยู่ในบ้านยมมะลาด ทุกคนที่ต้องเสียที่ดินให้แก่การสร้างเขื่อน ต่างก็ได้รับการชดเชยจากรัฐบาลลาวแล้วทั้งในรูปแบบของเงินสดและที่ดิน ส่วนที่บ้านคำเกิด ซึ่งอยู่ปลายน้ำและจะได้รับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงของกระแสน้ำ ทำให้จำนวนปลาที่ชาวบ้านจะสามารถจับได้อาจลดลงไปด้วย ผู้ดำเนินโครงการเขื่อนน้ำเทิน 2 ก็กำลังเฝ้าดูการเปลี่ยนแปลงนี้อย่างเข้มงวด เพื่อที่จะได้ดำเนินมาตรการอย่างทันท่วงทีหากพบว่าชาวบ้านกำลังขาดสารอาหารประเภทโปรตีนอันเนื่องมาจากการลดลงของปลาในแม่น้ำ ในขณะเดียวกัน ชาวบ้านที่อาศัยอยู่ในบริเวณนี้ก็กำลังดำเนินกิจกรรมเพื่อเสริมสร้างรายได้และพัฒนาความเป็นอยู่ของตนเอง ทั้งจากการขุดบ่อเลี้ยงปลา และการปลูกพืชพันธุ์ใหม่ ๆ นอกเหนือไปจากกิจกรรมอื่น ๆ ที่มีเป้าหมายเดียวกัน

 

ที่ปลายแม่น้ำเซบั้งไฟ ชาวบ้านซึ่งได้รับผลกระทบจากการสร้างเขื่อนก็กำลังง่วนอยู่กับการบริหารกองทุนหมุนเวียนของหมู่บ้าน ซึ่งขณะนี้กำลังเตรียมให้บริการแก่หมู่บ้านถึง 42 แห่ง ก่อนที่จะขยายกิจการขึ้นในลำดับต่อไป กองทุนหมุนเวียนนี้เป็นแหล่งเงินทุนสำหรับชาวบ้านให้นำไปใช้สนับสนุนกิจการขนาดเล็กหรืออุตสาหกรรมในครอบครัว เช่น การขุดบ่อเลี้ยงปลา การเพาะเลี้ยงปศุสัตว์ ฯลฯ อันจะช่วยเป็นรายได้เสริมให้แก่พวกเขา เมื่อผลกระทบต่อสัตว์น้ำในแม่น้ำได้เกิดขึ้นหลังจากที่การสร้างเขื่อนเสร็จสมบูรณ์ในพ.ศ. 2552 และเพื่อพัฒนาสุขอนามัยของคนในหมู่บ้าน ทางโครงการก็ได้จัดหาน้ำสะอาดและระบบสุขอนามัยมาให้คนในหมู่บ้านได้ใช้

 

การพัฒนาสิ่งแวดล้อม

ขณะนี้ ระดับน้ำอ่างเก็บน้ำของเขื่อนน้ำเทิน2 กำลังสูงขึ้นเรื่อย ๆ หลังจากที่ได้มีการปิดอุโมงค์ระบายน้ำในเดือนเมษายนที่ผ่านมา อันเป็นขั้นตอนแรกก่อนที่จะมีการปิดประตูเขื่อนในปลายปีนี้เพื่อเริ่มเก็บกักน้ำไว้ใช้สำหรับการผลิตไฟฟ้า รายงานประจำปีของธนาคารโลกและเอดีบีได้ระบุว่า ผู้ดำเนินโครงการได้ขุดถางและถอนรากไม้ในพื้นที่กว่า 86% ของพื้นที่ที่นำมาใช้เป็นอ่างเก็บน้ำทั้งหมด เพื่อบรรเทาผลกระทบต่อคุณภาพน้ำในอ่างเก็บน้ำและปลายน้ำ รวมทั้งเพื่ออำนวยความสะดวกให้แก่การล่องเรือในอ่างเก็บน้ำด้วย ทั้งนี้ก็เพราะว่าโดยปกติแล้ว อ่างเก็บน้ำใหม่มักจะมีปัญหาเรื่องคุณภาพน้ำเสมอ

 

นอกจากนี้ ผู้ดำเนินโครงการก็ยังได้จัดหามาตรการมาเพื่อเพิ่มพูนคุณภาพของน้ำในอ่างเก็บน้ำ ไม่ว่าจะเป็นการเพิ่มออกซิเจนในน้ำ การปรับรูปแบบของการสูบน้ำเข้า และการปล่อยน้ำออกจากเขื่อนหลังจากการกักน้ำในเขื่อนให้เต็มเป็นครั้งแรก ซึ่งทั้งหมดนี้เป็นวิธีการมาตรฐานที่ได้รับการยอมรับทั่วโลกว่าสามารถช่วยบรรเทาปัญหาคุณภาพน้ำในอ่างเก็บน้ำของเขื่อนได้

 

ในขณะเดียวกัน การอนุรักษ์ป่าและสัตว์ป่าพันธุ์หายากในพื้นที่ป่าสงวนนากาย-น้ำเทินทั้งหมด 4,000 ตารางกิโลเมตรก็เป็นไปอย่างน่าพอใจ เป็นผลจากมาตรการป้องกันการลักลอบตัดไม้ และการลักลอบนำสัตว์ป่าไปขายที่รัฐบาลลาวได้ดำเนินมา

 

รายได้จากเขื่อนช่วยบรรเทาความยากจนในลาว

เมื่อการสร้างเขื่อนน้ำเทิน2 เสร็จสมบูรณ์ลงในเดือนธันวาคม 2552 ทำให้รัฐบาลลาวสามารถผลิตไฟฟ้าและส่งมอบ 95% ของไฟฟ้าที่ผลิตได้ทั้งหมดให้แก่ไทยได้ตามข้อตกลง ลาวก็จะมีรายได้เป็นเงินตราต่างประเทศ 34ล้านเหรียญสหรัฐฯ ต่อปี ตลอดระยะเวลา 10 ปีแรกหลังจากเขื่อนสร้างเสร็จใหม่ ๆ ซึ่งเป็นช่วงที่รัฐบาลยังต้องชำระคืนเงินกู้ที่นำมาใช้กับโครงการนี้อยู่ (มีการประมาณการว่า โครงการนี้โดยรวมจะสามารถสร้างรายได้ให้แก่ลาวสูงถึง 2,000 ล้านเหรียญในระยะเวลา 25 ปี) โดยรัฐบาลลาวเองได้แสดงความมุ่งมั่นที่จะนำเงินรายได้เหล่านี้ไปใช้กับโครงการเพื่อพัฒนาชีวิตความเป็นอยู่ของประชากรยากจนและสิ่งแวดล้อมในประเทศลาว

 

เพื่อสนับสนุนความพยายามด้านนี้ของลาวให้เป็นผลสำเร็จ ธนาคารโลกได้จัดทำโครงการเพื่อพัฒนาการบริหารการเงินของภาครัฐ (public financial management) ให้โปร่งใสและมีประสิทธิภาพมากขึ้น นับตั้งแต่พ.ศ. 2548 เป็นต้นมา รัฐบาลลาวเองก็ได้ดำเนินการปฎิรูปการบริหารจัดการต่าง ๆ มากมาย รวมทั้งการปรับปรุงกฎหมายที่เกี่ยวกับการจัดสรรและเบิกจ่ายงบประมาณของภาครัฐในพ.ศ. 2550

 

การตรวจสอบความคืบหน้าของโครงการพัฒนาสิ่งแวดล้อมและชีวิตความเป็นอยู่ของชาวบ้านที่ได้รับผลกระทบจากการสร้างเขื่อน ไม่ว่าจะเป็นโดยธนาคารโลกเอง โดยสถาบันการเงินที่ให้กู้แก่โครงการ โดยคณะผู้เชี่ยวชาญที่เป็นกลาง (independent panel of experts) หรือสื่อมวลชน และองค์กรพัฒนาเอกชนต่าง ๆ ทำให้โครงการเขื่อนน้ำเทิน2 เป็นโครงการที่ได้รับการตรวจสอบอย่างเข้มงวดที่สุดที่เคยมีมาก็ว่าได้ ข้อมูลต่าง ๆ เกี่ยวกับโครงการนี้ก็มีอยู่มากมายและเป็นที่เปิดเผยต่อประชาชนทั่วไป โดยมีกำหนดการเปิดเผยข้อมูลที่แน่ชัดและสม่ำเสมอ

 

 

ที่มา:

ธนาคารโลก

ร่วมบริจาคเงิน สนับสนุน ประชาไท โอนเงิน กรุงไทย 091-0-10432-8 "มูลนิธิสื่อเพื่อการศึกษาของชุมชน FCEM" หรือ โอนผ่าน PayPal / บัตรเครดิต (รายงานยอดบริจาคสนับสนุน)

ติดตามประชาไทอัพเดท ได้ที่:
Facebook : https://www.facebook.com/prachatai
Twitter : https://twitter.com/prachatai
YouTube : https://www.youtube.com/prachatai
Prachatai Store Shop : https://prachataistore.net
ข่าวรอบวัน
สนับสนุนประชาไท 1,000 บาท รับร่มตาใส + เสื้อโปโล

ประชาไท