กรณีการกล่าวหา จักรภพ เพ็ญแข ว่า "หมิ่นเดชานุภาพ" ที่สมาคมนักข่าวต่างประเทศในเดือนสิงหาคม 2550 เป็นการท้าทายสังคมไทยในสี่ประเด็นที่สำคัญ

1. พลเมืองไทยควรมีสิทธิ์ หรือไม่มีสิทธิ์ ที่จะพูดคุยถึงบทบาทหน้าที่ของสถาบันกษัตริย์ภายใต้รัฐธรรมนูญในประเทศไทย?

2. กฎหมายหมิ่นเดชานุภาพ ถูกใช้โดยใคร เพื่อวัตถุประสงค์ทางการเมืองอย่างไร?

3. ตกลงเรามีสถาบันกษัตริย์ภายใต้รัฐธรรมนูญ อย่างที่ระบุไว้ในรัฐธรรมนูญ หรือเรามีระบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ ซึ่งขัดกับรัฐธรรมนูญไทย?

4. การใช้กฎหมายหมิ่นเดชานุภาพแบบนี้ โดยพรรคประชาธิปัตย์ร่วมกับพันธมิตรฯ เป็นการกระทำที่ผิดกับหลักประชาธิปไตย และขัดกับรัฐธรรมนูญ ซึ่งปกป้องสิทธิเสรีภาพในการแสดงออกหรือไม่?

ขอออกตัวก่อนว่าผมเป็นฝ่าย "สองไม่เอา" ผมไม่เคยลงคะแนนเสียงให้ไทยรักไทย และพลังประชาชนแม้แต่ครั้งเดียว และวิพากษ์วิจารณ์ทั้งนายกทักษิณและสมัครมาตลอด และต้องสารภาพว่าครั้งหนึ่งในชีวิต ในช่วงที่ยังโง่อยู่ เคยผิดพลาดไปลงคะแนนเสียงให้พรรคประชาธิปัตย์ ก่อนวิกฤตเศรษฐกิจปี 40 คงไม่ทำอีก

มีใครบ้างที่สนใจว่าจักรภพพูดว่าอย่างไร?

ผมเชื่อว่าหลายคนที่ด่าจักรภพคงไม่สนใจเนื้อหา และอีกจำนวนมากทีมีความเห็นแตกต่างกันไป อาจไม่ได้อ่านต้นฉบับการถอดเทปภาษาอังกฤษที่อยู่ในเว็บไซท์รัฐบาล

จักรภพกล่าวถึงการเปลี่ยนแปลงของบทบาท อำนาจ และความชอบธรรมในการปกครองของกษัตริย์ ตั้งแต่สุโขทัยถึงปัจจุบัน ในกรณีรัชกาลปัจจุบันมีการอธิบายว่า มีการผสมผสานความเชื่อเกี่ยวกับบทบาทจากทุกยุคในอดีต และบวกเรื่องใหม่เข้าไปคือกษัตริย์ในระบบประชาธิปไตย ปัญหาที่จักรภพเห็นคือ การส่งเสริมความเชื่อเรื่องบทบาทสถาบันกษัตริย์แบบนี้ โดยผู้อุปถัมภ์ในสังคม หรือคนต่างๆ ที่มีอำนาจ ซึ่งไม่ใช่กษัตริย์ ก่อให้เกิดความสับสน และที่สำคัญก่อให้เกิดความขัดแย้งกับระบบประชาธิปไตย เพราะมีการเสนอว่าประชาธิปไตยไทยๆ ต้องเป็น "ประชาธิปไตยภายใต้การนำของกษัตริย์"

ในความเห็นผม "ประชาธิปไตยภายใต้ผู้นำ" (Guided Democracy) เป็นระบบเผด็จการ เราเคยพบสมัย สฤษดิ์ หรือสมัย ซุการ์โน ในอินโดนีเซีย และแน่นอน ประชาธิปไตยภายใต้การนำของกษัตริย์ ต่างจากประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์เป็นประมุข ที่ระบุไว้ในรัฐธรรมนูญปัจจุบัน

ในความเห็นของจักรภพ ระบบอุปถัมภ์มีปัญหาเพราะสร้างความเชื่อว่าพลเมืองไม่เท่าเทียมกัน ซึ่งขัดกับประชาธิปไตย และในความเห็นผม น่าจะขัดกับรัฐธรรมนูญด้วย

จักรภพเสนอต่อไปว่ามีคนระดับสูงในชนชั้นปกครองที่บิดเบือนคำพูดของกษัตริย์ เช่นประธานองค์มนตรี และผู้พิพากษาชั้นสูง ฯลฯ และคนเหล่านี้บิดเบือนคำพูดเพื่อประโยชน์ส่วนตน พร้อมสงเสริมความคิดโบราณแบบอุปถัมภ์ ว่าประชาธิปไตยไทยควรเป็นระบบภายใต้การนำของกษัตริย์

ทั้งหมดนี้ที่จักรภพกล่าวถึง ไม่มีหลักฐานอะไรว่าหมิ่นเดชานุภาพ และไม่ต่างจากที่นักวิชาการหลายๆ สาย สอนกันในหลักสูตรรัฐศาสตร์ในมหาวิทยาลัยไทย

ในความเห็นส่วนตัวของผม จักรภพ เป็นคนที่ขาดอุดมการณ์ทางการเมืองที่รักความเป็นธรรม ไม่ใช่นักการเมืองของภาคประชาชน เพราะชื่นชมนายกทักษิณ ซึ่งมีประวัติการละเมิดสิทธิมนุษยชนมานาน และจักรภพก็เข้าร่วมกับคนอย่าง สมัคร ที่มีรอยด่างจาก 6 ตุลา และโกหกเรื่องนี้มาตลอด ดังนั้นผมไม่ค่อยเป็นห่วงอนาคตของจักรภพ เพ็ญแข

แต่ถ้าเขาถูกตัดสินว่าหมิ่นเดชานุภาพจริง มันจะแปลว่า

1. พลเมืองไทยไม่มีสิทธิ์ที่จะพูดคุยถึงบทบาทหน้าที่ของสถาบันกษัตริย์ภายใต้รัฐธรรมนูญในประเทศไทย ในขณะที่ทหารเผด็จการสามารถทำรัฐประหารและฉีกรัฐธรรมนูญประชาธิปไตยโดยอ้างถึงสถาบันกษัตริย์ได้

2. กฎหมายหมิ่นเดชานุภาพ จะถูกใช้โดยคนมีอำนาจต่อไป เพื่อวัตถุประสงค์ทางการเมืองในการทำลายฝ่ายตรงข้าม โดยไม่เกี่ยวอะไรกับการรักษาปกป้องสถาบันกษัตริย์แต่อย่างใด

3. ชนชั้นปกครองอยากให้เราเชื่อว่าเรามีสถาบันกษัตริย์แบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ ซึ่งขัดกับรัฐธรรมนูญไทย

4. การใช้กฎหมายหมิ่นเดชานุภาพแบบนี้ โดยพรรคประชาธิปัตย์ร่วมกับพันธมิตรฯ เป็นการกระทำที่ผิดกับหลักประชาธิปไตย และขัดกับรัฐธรรมนูญ ซึ่งปกป้องสิทธิเสรีภาพในการแสดงออก เราต้องประณาม

สิทธิเสรีภาพและประชาธิปไตย เป็นสิ่งที่สำคัญและงดงามยิ่ง เราต้องต่อสู้เพื่อปกป้องมันเสมอ